Władysław Katarzyński "Mój Olsztyn": No więc, literaci, no to teraz do tablicy!

Powołanie 14-15 lipca 1955 roku Oddziału ZLP w Olsztynie było efektem starań dr. Władysława Gębika, prezesującemu istniejącemu wówczas Klubowi Literackiemu. I to z tego klubu wywodzili się ci, którzy utworzyli oddział: wspomniany dr Gębik, Maria Zientara-Malewska, Michał Lengowski, Alojzy Śliwa i Teofil Ruczyński. Pierwszym prezesem został Michał Lengowski, a do Zarządu wybrano także Władysława Gębika, Teofila Ruczyńskiego i Janusza Teodora Dybowskiego. Wśród członków założycieli byli również Maria Zientara-Malewska, Witold Piechocki, Krystyna Nepomucka, Edward Martuszewski, Alojzy Śliwa oraz Emilia Sukertowa-Biedrawina.
„Głos Olsztyński” napisał wtedy, że „powołanie oddziału było wyrazem uznania dla miejscowego środowiska literackiego, wyrazem który nakłada jednocześnie na naszych twórców wielkie i odpowiedzialne zadania”.
Kilka słów o członkach założycielach.

Władysław Gębik, pedagog i nauczyciel, doktor filozofii, urodził się 1 czerwca 1900 roku w Szczyrzyńcu koło Limanowej. Przed wojną był dyrektorem polskiego gimnazjum w Kwidzynie. Aresztowany 25 sierpnia 1939 roku wraz z nauczycielami i wychowankach przez cała wojnę przebywał w obozie koncentracyjnym. Potem osiadł w Olsztynie. Pisał szkice i wspomnienia.

Michał Lengowski, poeta i działacz kulturalny, urodził się 27 września 1873 w Starej Kaletce w gminie Purda. Pracował jako górnik w Westfalii i tam zetknął się z żywiołem polskim. Drukował w pismach polonijnych. Po powrocie w 1908 roku na Warmię wybudował dom w Zielonowie, gmina Stawiguda. Był komisarzem plebiscytowym. Debiutował książką „Poezje Warmii i Mazur”. Dom w Zielonowie istnieje. Kilka lat temu odwiedziłem mieszkającą w nim Wandę Trawińską, wnuczkę Michała Lengowskiego. Pokazała mi pamiątki po dziadku. 11 listopada 2018 roku, staraniem mieszkańców Zielonowa odsłonięto we wsi głaz pamiątkowy z tablicą poświęconą warmińskiemu poecie i działaczowi.

Maria Zientara-Malewska, poetka i autorka wspomnień. Urodziła się 4 września 1894 roku w Brąswałdzie gmina Dywity. W latach 1921-1923 pracowała w „Gazecie Olsztyńskiej”, a od 1929 roku jako nauczycielka w polskiej szkole w Chaberkowie. Po wybuchu wojny wywieziono ją do obozu koncentracyjnego w Ravensbruck. Po wojnie pracowała między innymi w Instytucie Mazurskim. Resztę życia spędziła w mieszkaniu w kamienicy przy ówczesnej ulicy Waryńskiego, której w 1990 roku została patronką. Odbywała, jak pamiętam, wiele spotkań autorskich w szkołach, m.in. w Szkole Podstawowej nr 1 przy ulicy Moniuszki. Panią Marię odwiedziłem jako członek ZLP w 1984 roku z kilkoma kolegami na kilka tygodni przed jej śmiercią.
—Tam na półce stoi koniaczek! — pokazała. — Wypijcie, chłopaki, za moje zdrowie! Po czym odwróciła się na drugi bok i zasnęła.

Janusz Teodor Dybowski, autor sztuk scenicznych i prozaik. Urodził się 1 czerwca 1909 roku w Zduńskiej Woli. W czasie wojny walczył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Był m.in. kierownikiem literackim teatru w Olsztynie.

Teofil Ruczyński, poeta, prozaik, pamiętnikarz, zbieracz baśni i legend ludowych. Urodził się 1 lipca 1896 roku w Zwiniarzu koło Nowego Miasta Lubawskiego. W 1939 roku był więźniem Pawiaka. W Olsztynie pracował na różnych stanowiskach w oświacie. Kiedyś byłem z Zwiniarzu i opowiadano mi, jak zebrane przez niego baśnie wykorzystywano w kółku teatralnym w miejscowej szkole. Imię Teofila Ruczyńskiego nosi Szkoła Podstawowa w Prątnicy koło Lubawy.

Emilia Sukertowa-Biedrawina, publicystka, pamiętnikarka, historyk, autorka i zbieraczka regionalnych legend. Urodziła się 29 stycznia 1877 roku w Łodzi. W okresie plebiscytu i po II wojnie światowej działała m.in. w Komitecie Mazurskim. Zadebiutowała książką „Legendy mazurskie”.

Witold Piechocki, prozaik, reportażysta, tłumacz literatury niemieckiej, z zawodu prawnik. W czasie II wojny światowej walczył w partyzantce jugosławiańskiej. Debiutował opowiadaniem „Pojedynek” opublikowanym na łamach „Głosu Olsztyńskiego”. Syn Witolda Piechockiego Stanisław, też członek ZLP, publikował powieści historyczne, w tym o olsztyńskich ulicach, oraz „Czyściec zwany Kortau”, nawiązujący do istniejącego w Kortowie do końca wojny szpitalu psychiatrycznego.

Krystyna Nepumucka, autorka powieści i artykułów. Urodziła się 31 marca 1920 roku w Warszawie. W latach 1950-1957 mieszkała w Olsztynie, gdzie pracowała w lokalnej prasie.

Edward Martuszewski, poeta, historyk, publicysta, autor reportaży, tłumacz literatury romańskiej i niemieckiej. Urodził się 14 marca 1921 roku w Paluchowie koło Puław. Po wojnie pracował m.in. w Olsztynie. Autor „Coś z życia, które minęło” i „Polscy i niepolscy Prusacy”. W jednym ze szkiców powołał się na notatkę z przedwojennej „Gazety Olsztyńskiej”, informującej o dziwnych kręgach nad polami pod Muszakami niedaleko Nidzicy. Czyżby niezidentyfikowany obiekt latający?

Alojzy Śliwa, poeta, gawędziarz, autor zbioru felietonów „Spacerki po Olsztynie”. Urodził się 16 lutego 1855 roku w Skajbotach, gmina Barczewo. Był działaczem plebiscytowym, członkiem Związku Polaków w Niemczech.

Większość z wymienionych uhonorowano jako patronów ulic w Olsztynie, niektórzy też patronują szkołom.
— Dziadek, owszem, ma w Olsztynie swoją ulicę – mówi Wojciech Śliwa, wnuk Alojzego Śliwy. — To ten odcinek od straży pożarnej, od którego biegnie potem ulica Warszawska. Tyle że nigdzie nie obejrzymy tam tablicy z jego nazwiskiem!

Na początku lat 80. przy olsztyńskim Oddziale ZLP utworzono Koło Młodych, z którego kilka osób zasiliło potem szeregi literatów w nim zrzeszonych. W dorobku, jakim mogą się pochwalić członkowie olsztyńskiego ZLP, najbardziej znaczącym jest apokryf Henryka Panasa „Według Judasza”, „Baśnie znad Łyny” Marii Zientary-Malewskiej, cykl „Przygód Pana Samochodzika” Zbigniewa Nienackiego.

Wśród nagród, jakie otrzymali nasi literaci, jest uhonorowana Nagrodą Wielkiego Kalibru powieść kryminalna „Forestra Umbra” Pawła Jaszczuka” (obecnie należy do oddziału warszawskiego ZLP), Jerzego Adama Sokołowskiego Nagroda Peleryny za tomik „Wesele kuglarza”, Nagroda Wyspiańskiego dla Jerzego Ignaciuka, Nagroda „Czerwona Róża” w Gdańsku dla Józefa Jacka Rojka, I Nagroda w konkursie „Pejzaże wiejskie” dla Jerzego Górczyńskiego, Nagrody im. Biskupa Ignacego Krasickiego dla Jerzego Ignaciuka, Stefana Połoma i Władysława Katarzyńskiego (również I nagroda w konkursie satyrycznym im. Andrzeja Gawrońskiego w Melburne), nagroda w konkursie „O Laur Łyny” dla Jerzego Sałaty.

W stanie wojennym ZLP, w tym oddział olsztyński, został zawieszony. Po odwieszeniu kilku literatów przeszło do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Obecny Oddział Związku Literatów Polskich w Olsztynie, kierowany przez Andrzeja Cieślaka, liczy dziewięcioro członków. Ich twórczość jest różnorodna, mają w dorobku kilkadziesiąt książek, od poezji poprzez prozę, zbiory reportaży do satyry. Są również literaci piszący teksty piosenek. Ostatnio przyjętą jest Bożena Kraczkowska, dziennikarka, instruktorka w Gminnym Ośrodku Kultury w Gietrzwałdzie. Warto też dodać, że ZLP jako stowarzyszenie ogólnopolskie utworzone przez Stefana Żeromskiego, obchodzi w tym roku 100-lecie istnienia. I o tym też ma być wzmianka na tablicy pamiątkowej oraz nazwiska literatów z olsztyńskiego oddziału ZLP. A więc... do tablicy!

***

"Maseczka to znak solidarności". To nasza kampania społeczna związana z koronawirusem. Zachęcamy wszystkich do wysyłania zdjęć w maseczkach! Będziemy je publikować na gazetaolsztynska.pl i w Gazecie Olsztyńskiej. Nie dajmy się zarazie. Żyjmy normalnie, ale "z dystansem".

Zdjęcia wysyłajcie (imię, nazwisko, miejscowość i ewentualnie zawód) na maila:
redakcja@gazetaolsztynska.pl

Czytaj e-wydanie
Gazeta Olsztyńska zawsze pod ręką w Twoim smartfonie, tablecie i komputerze. Codzienne e-wydanie Gazety Olsztyńskiej, a w piątek z tygodnikiem lokalnym tylko 2,46 zł.

Kliknij w załączony PDF lub wejdź na stronę >>>kupgazete.pl