O piwoniach, co pachną i leczą

Wielkie, różowe kule — gdy rozkwitały, stawały się tak ciężkie, że łodygi nie dawały rady ich utrzymać. Kładły się więc i ścieliły do nóg, gdy jako kilkuletnia dziewczynka biegłam z samego rana sprawdzić, czy jest nowa rosa… Któż by jednak pomyślał, że te piękne, w Chinach i Japonii rzeczywiście uważane za królewskie kwiaty — to także lekarstwo…?

Gatunki i wygląd

Piwonia lekarska (paeonia officinalis) należy do gatunków z rodziny piwoniowatych i jest dość popularnym kwiatem ozdobnym. Na całym świecie naliczymy aż 35 gatunków piwonii! Te najbardziej znane to piwonia drzewiasta, piwonia krzewiasta, piwonia Witmanna, piwonia chińska oraz piwonia — w sensie ścisłym — lekarska. W ścisłym — bo to właśnie ta ostatnia wykazuje właściwości lecznicze, z czego niewiele osób zdaje sobie sprawę. A sądząc po okolicznych ogródkach i wspominając ogród dziadka — miłośników hodowli piwonii wciąż nie brak…

Pochodzi z Europy Południowej i Wschodniej. Jej naturalne środowisko to tereny od Francji po Albanię. Rośnie na wysokość ok. 70-90 cm. Jej liście są intensywnie zielone i błyszczące, trójdzielne, korzenie bulwiaste. Piwonia lekarska słynie ze swych pięknych, dużych i rozłożystych kwiatów. Najczęściej występują te w kolorze różowym, czerwonym lub głębokiej purpury. Mogą być też białe. Piwonia lekarska to roślina długowieczna. Może żyć kilkadziesiąt, a nawet sto lat!

Dzięki właściwościom leczniczym piwonia ma dość szerokie grono zwolenników metod leczenia i profilaktyki opartych na składnikach roślinnych: jest wykorzystywana przede wszystkim w postaci leczniczych naparów, nalewek czy odwarów. A także w kuchni — jako dodatek i ozdoba do deserów, ciast czy drinków.

Wszystkie właściwości

Piwonia lekarska leczy zarówno korzeniem, jak i kwiatami. Obie części tego królewskiego kwiatu bogate są we flawonoidy, antocyjany (peonina), kwasy fenolowe, garbniki, alkaloidy oraz skrobię. Zawierają także magnez, sód, potas, żelazo i chrom.

Piwonie mają właściwości moczopędne. Oprócz tego działają także rozkurczowo i poprawiają trawienie. Pozytywnie wpływają na serce, dzięki czemu poleca się piwonie przy chorobie wieńcowej. Wykazują także działanie uspokajające. Piwonia lekarska pozytywnie wpływa ponadto na skórę. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne.

Na pęcherz

Ponieważ wykazuje właściwości moczopędne — piwonię lekarską poleca się jako środek wspomagający przy leczeniu infekcji układu moczowego, zwłaszcza zapalenia pęcherza i kamicy nerkowej.

Na skórę

Piwonię można również stosować zewnętrznie na skórę. Ponieważ piwonia lekarska wykazuje właściwości przeciwgrzybiczne i antybakteryjne — wspomaga wszystkich walczących z leczeniem skóry atopowej oraz trądzikowej. Łagodzi także podrażnienia. A okłady z naparu piwoniowego przyniosą też ulgę zmęczonym oczom i można je stosować w przypadku bólów reumatycznych.

Na układ pokarmowy

Piwonię lekarską warto stosować w przypadkach problemów z układem pokarmowym. Wspomaga pracę żołądka i wątroby, przyspiesza perystaltykę jelit oraz pomaga na niestrawność.

Na układ nerwowy

Dzięki zawartości magnezu piwonia lekarska pozytywnie wpływa też na układ nerwowy. Łagodzi choćby nerwobóle oraz objawy padaczki. Działa również uspokajająco i odprężająco. Odwar z piwonii warto spożywać w sytuacjach stresowych i stanach nerwowości.

Na serce

Z powodu swoich właściwości rozkurczowych piwonia lekarska wspomaga pracę serca oraz zapobiega jego chorobom. Pomaga obniżyć ciśnienie krwi oraz poprawia krążenie.

Przeciwwskazania

Piwonii pod różnymi postaciami nie powinny spożywać kobiety w ciąży lub karmiące piersią. Niewskazane jest także stosowanie piwonii w czasie menstruacji.

Jak uprawiać piwonię lekarską?

Ten gatunek najlepiej rośnie na glebach żyznych, lekko gliniastych, lecz niezbyt mokrych. Lubi stanowisko słoneczne. Piwonie lekarskie sadzi się głównie w niewielkich grupach, choć można także pojedynczo. Kwitną w maju. By kwitły naprawdę pięknie — należy je regularnie nawozić, najlepiej nawozami naturalnymi: kompostami lub dobrze sfermentowanym obornikiem.

Warto wiedzieć, że piwonia źle znosi ulewne deszcze: zmoczone kwiaty pod wpływem wody stają się ciężkie i mogą skutkować złamaniami delikatnych łodyg lub liści. A mówiłam, że z rana, pewnie pod wpływem rosy, ścieliły mi się do stóp!

Kwiaty piwonii lekarskiej zbiera się zwykle w czerwcu. Należy je suszyć w temperaturze pokojowej, najlepiej w zacienionym miejscu. Korzenie piwonii lekarskiej należy natomiast wykopywać wiosną lub jesienią — można je suszyć w lekko nagrzanym piekarniku.

Czy piwonia truje?

Piwonia, mimo właściwości leczniczych, jest także rośliną trującą. Należy więc zachować szczególną ostrożność podczas jej spożywania. Wszystkich domorosłych znachorów uprzedzam też, że piwonią nie powinni próbować leczyć siebie i innych samodzielnie. Stosowanie nalewek, naparów czy odwarów najlepiej skonsultować z lekarzem. Przedawkowanie piwonii lekarskiej może bowiem doprowadzić do zatrucia!

Ja w każdym razie od kilku tygodni poranek zaczynam od herbatki, której jednym ze składników jest właśnie piwonia. Jest to gotowa mieszanka, nazywa się „Piwoniowa Migotka”, wyprodukowana została w… Olsztynie i smaczna jest bardzo, a do tego także zdrowa — wszystkim polecam!
Magdalena Maria Bukowiecka

Ciekawostki

Piwonie całkiem słusznie kojarzą się z krajami Dalekiego Wschodu. Wielbicielami tych roślin są zwłaszcza Chińczycy i Japończycy. W kulturze chińskiej piwonia jest królową kwiatów (hua wang, 花王). Jest także symbolem wiosny, obok innych kwiatów symbolizujących pozostałe pory roku (symbolem lata jest lotos, jesieni — chryzantema, a zimy — śliwa). Także w Chinach można spotkać się z określeniem „kwiat dobrobytu i czci” (fuguihua, 富貴花) — tam piękne kwiaty piwonii oznaczają bowiem szczęście, pomyślność, dostojeństwo i bogactwo, a także wzniosłe uczucie miłości. W tradycyjnej medycynie chińskiej od wielu wieków stosuje się piwonię drzewiastą (Paeonia suffruticosa). Miejscem szczególnie oddanym piwoniom jest chińskie miasto Heze, z pięknym parkiem, który każdej wiosny przyciąga rzesze turystów, spragnionych widoku efektownie kwitnących peonii. Piwonie są roślinami długowiecznymi, bowiem czas ich życia wynosi przeciętnie kilkadziesiąt lat, a rekordowe okazy dożywają nawet ponad stu lat. Płatków piwonii używa się do dekoracji potraw, głównie deserów, ale można się też spotkać z praktyką spożywania ich (np. jako dodatku do konfitur). Piwonia jest też, obok tulipanowca, roślinnym symbolem amerykańskiego stanu Indiana.