W Twierdzy Boyen o nadziei, która nie zgasła

Twierdza Boyen i jej gościnne progi przyciągają zarówno poszukiwaczy wrażeń, rekonstruktorów konkretnych formacji wojskowych, ale także rekonstruktorów historii, której świadkami byli nasi dziadkowie, pradziadkowie, a coraz częściej znany ją już jedynie z przekazów pozostawionych przez naszych prapradziadków.

Na terenie twierdzy można oglądać całkowicie wyjątkową wystawę "Plebiscyt 1920. Iskra, która zapłonęła". Wernisaż wystawy odbył się już w czwartek wieczorem. Wydarzenie, zorganizowane w ramach Dni Twierdzy Boyen, przyciągnęło liczne grono miłośników historii i patriotów z całego regionu. Goście przybyli z Lidzbarka Warmińskiego, Olsztyna, Biskupca, Kętrzyna, Wydmin, Reszla, a także oczywiście z samego Giżycka.

Autorski duet, Piotr Łach i Piotr Lisiecki, przywitał przybyłych, otwierając im drzwi do podróży w czasie, do jednej z najważniejszych i najbardziej dramatycznych kart polskiej historii. Ekspozycja została przygotowana z okazji 105. rocznicy pamiętnego plebiscytu, który miał rozstrzygnąć przyszłość części Warmii, Mazur i Powiśla. Wystawa opowiada o narodowej nadziei, która – mimo przegranej – nie wygasła.

Nadziei, którą żywili Polacy zamieszkujący Warmię, Mazury i Powiśle, ufając, że po latach zaborów ich ziemie powrócą w granice odradzającej się po 123 latach niewoli Rzeczypospolitej. Autorzy wystawy zebrali wiele unikalnych materiałów – zarówno dokumentalnych, jak i ikonograficznych – by pokazać drogę do plebiscytu oraz jego konsekwencje. Ekspozycja, niczym kronika historyczna, prowadzi zwiedzających przez kluczowe wydarzenia, które doprowadziły do ogłoszenia plebiscytu.

Wystawa rozpoczyna się od przedstawienia najważniejszych wydarzeń prowadzących do plebiscytu: od Konferencji Paryskiej i Traktatu Wersalskiego, po rolę, jaką odegrał Roman Dmowski w zabiegach o włączenie tych ziem do odradzającej się Polski. Szczególnie podkreślona została jego działalność dyplomatyczna i wizja granic II Rzeczypospolitej obejmujących również te ziemie.

Główna część wystawy poświęcona jest samemu plebiscytowi, dokumentując go za pomocą unikatowych pamiątek z epoki. Zwiedzający mogą zobaczyć Notgeldy – pieniądze zastępcze wydawane przez warmińskie i mazurskie miasta, specjalne znaczki plebiscytowe oraz oryginalne materiały propagandowe, które miały przekonać mieszkańców do oddania głosu za Polską. Wśród eksponatów znalazł się również niezwykle poruszający wątek, dotyczący pogromu polskiej grupy teatralnej w Biskupcu.

– Chcieliśmy opowiedzieć o nadziei, jaką żywili mieszkańcy tych ziem – mówi Piotr Łach. – Nadziei na powrót do Polski, która mimo wyniku plebiscytu nie zgasła. Ta iskra płonęła dalej – w sercach ludzi, w pracy społecznej, w codziennym trwaniu przy polskości.

Wystawa, co podkreślają jej twórcy, nie kończy się na dacie ogłoszenia wyników. Wręcz przeciwnie – to właśnie wtedy zaczyna się jej najistotniejsza część, mówiąca o niezłomnym duchu Polaków. Mimo bolesnej przegranej w głosowaniu, nie poddali się. Kontynuowali walkę o swoje prawa, o prawo do posługiwania się językiem ojczystym, o polską edukację i wiarę katolicką.

– Wystawa to nie tylko historia polityczna – dodaje współautor Piotr Lisiecki. – To także historia ludzi. Ich codzienności, nadziei, dramatów i heroizmu.

Wystawę wieńczy wątek poświęcony Związkowi Polaków w Niemczech, który powstał już po plebiscycie i zintegrował rozproszone działania Polaków na terenach przyznanych Niemcom. Ekspozycję można oglądać codziennie od 9. do 20. w Twierdzy Boyen w Giżycku. Będzie dostępna do połowy września.