Test prokalcytoniny — lepszy niż OB i CRP?

Co to jest prokalcytonina i na czym polega jej test?
Najkrócej — prokalcytonina (PCT)to po prostu białko. Dla wtajemniczonych — białko o masie 13 kDa, składające się z 116 aminokwasów. W warunkach fizjologicznych prokalcytonina jest prekursorem kalcytoniny, hormonu zwierzęcego — organicznego związku chemicznego z grupy peptydów. Proces jej powstania preprokalcytoniny odbywa się w komórkach C tarczycy.

Zwykle poziom preprokalcytoniny we krwi jest niski. Jednak w przypadku p poważnej infekcji bakteryjnej komórki w wielu częściach naszego ciała uwolniają prokalcytoninę do krwiobiegu. Stąd wysoki poziom prokalcytoniny we krwi może być oznaką poważnej infekcji lub nawet sepsy. Właśnie dlatego test prokalcytoniny, uważanej za biomarker specyficzny dla zakażeń bakteryjnych, już dziś stosuje się w różnych warunkach klinicznych, w tym w opiece podstawowej, na oddziałach ratunkowych i w intensywnej terapii. Pomiar PCT pomaga w diagnozie sepsy oraz w kierowaniu i monitorowaniu terapii antybiotykowej — choć ze względu na większą dostępność testu CRP — czyli białka C-reaktywnego, znanego też jako białko ostrej fazy, syntetyzowane przez wątrobę w obecności stanu zapalnego — jest wciąż szeroko stosowane jako biomarker infekcji i sepsy. Ale… Coraz częściej specjaliści skłonni są przyznawać, że PCT jest lepsze od CRP, ponieważ jest bardziej specyficzne dla sepsy i infekcji bakteryjnych. PCT zaczyna wzrastać wcześniej i wraca do prawidłowego stężenia szybciej niż CRP, co pozwala na wcześniejszą diagnozę i lepsze monitorowanie postępu choroby.

Dlaczego PCT jest tak ważna?
PCT stosuje się jako biomarker wspomagający diagnostykę infekcji bakteryjnej lub sepsy, a także do różnicowania bakteryjnego zapalenia płuc od wirusowego zapalenia płuc i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Test prokalcytoniny jest najczęściej stosowany, jeśli pacjent jest poważnie chory, a lekarz podejrzewa, że może to być infekcja układowa, czyli taka, która wpływa na cały organizm. Test PCT pomaga dowiedzieć się, czy przyczyną infekcji są bakterie czy wirus. Może na przykład pomóc odróżnić bakteryjne zapalenie płuc od wirusowego. Jest to ważne, ponieważ antybiotyki mogą pomóc w infekcjach bakteryjnych, ale nie w infekcjach wirusowych.

Test może pomóc zdiagnozować lub wykluczyć infekcję bakteryjną i/lub sepsę, dowiedzieć się, jak poważna może być infekcja septyczna, podjąć decyzje dotyczące leczenia, monitorować skuteczność leczenia, a także zdiagnozować infekcje nerek u dzieci z infekcjami dróg moczowych. Testu PCT potrzebuje każdy pacjent z objawami sepsy lub poważnej infekcji bakteryjnej, która może następnie przerodzić się w sepsę. Objawy sepsy obejmują gorączkę lub dreszcze, wilgotną lub spoconą skórę, dezorientację, ekstremalny ból, szybkie bicie serca, duszność i niskie ciśnienie krwi.

PCT kontra inne badania diagnostyczne
W przypadku presepsyny wciąż za mało jest danych umożliwiających bezpośrednie porównania. Podczas gdy PCT ma wyższą dokładność diagnostyczną niż presepsyna, jednak to presepsyna może sygnalizować zmiany w przebiegu klinicznym — poprawę lub pogorszenie sepsy znacznie szybciej.

Z kolei białko C-reaktywne (CRP) jest odczynnikiem fazy ostrej i czułym markerem stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek, który nie pozwala odróżnić zakaźnych od niezakaźnych przyczyn stanu zapalnego. Powolna zmiana poziomów CRP stanowi kolejne główne ograniczenie w porównaniu z PCT. Dlatego też normalny poziom CRP może wprowadzić niedopuszczalne opóźnienie w rozpoczęciu odpowiedniego leczenia antybiotykowego, co ostatecznie wpłynie na śmiertelność. W porównaniu z CRP — test PCT ma lepszą wartość predykcyjną w odniesieniu do przyjęcia na oddział intensywnej terapii i czasu trwania dożylnego stosowania antybiotyków. Ponadto PCT ma wyższą czułość i swoistość, szczególnie w przypadku chorób autoimmunologicznych i złośliwych, niezależnie od stosowania kortykosteroidów lub leków immunosupresyjnych.

Ważne ze względu na antybiotyki
Sepsa, czy inaczej posocznica — to skrajna odpowiedź układu odpornościowego na infekcję, zwykle wywołaną przez bakterie. Sepsa występuje, gdy infekcja, która już się rozwinęła, rozprzestrzenia się do krwiobiegu i wywołuje reakcję łańcuchową w całym organizmie. Powoduje stan zapalny i zakrzepy krwi. Bez natychmiastowego leczenia sepsa może szybko doprowadzić do uszkodzenia tkanek, niewydolności narządów, a nawet śmierci.

Infekcje prowadzące do sepsy najczęściej zaczynają się w płucach, drogach moczowych, skórze lub układzie pokarmowym. A test prokalcytoniny może pomóc lekarzowi zdiagnozować, czy w organizmie jest obecna sepsa spowodowana infekcją bakteryjną lub czy istnieje wysokie ryzyko wystąpienia sepsy. Może to pomóc pacjentom szybko uzyskać odpowiednie leczenie, zanim stan się pogorszy.

Diagnoza sepsy jest szczególnie trudna, ponieważ kryteria kliniczne jej diagnozy pokrywają się z niezakaźnymi przyczynami ogólnoustrojowego stanu zapalnego. Wczesna diagnoza umożliwia terminowe rozpoczęcie środków terapeutycznych, podczas gdy opóźnienie prowadzi do zachorowalności i śmiertelności związanej z sepsą. Z drugiej strony pojawienie się oporności na antybiotyki wymaga bardziej rygorystycznych wysiłków w celu ograniczenia nadużywania antybiotyków. Dotyczy to szczególnie ostrych infekcji dróg oddechowych, w których antybiotyki są często przepisywane, mimo że większość infekcji jest wywoływana przez wirusy, a nie przez bakterie.

Coraz więcej dowodów przemawia za stosowaniem antybiotykoterapii kierowanej PCT, zarówno w celu rozpoczęcia, jak i zaprzestania stosowania antybiotyków.

Jak wygląda test PCT?
Pobierana jest próbka krwi. Do testu nie potrzeba się specjalnie przygotowywać.

Jak odczytywać wyniki?
Wysoki poziom prokalcytoniny oznacza najprawdopodobniej sepsę lub poważne ogólnoustrojowe zakażenie bakteryjne, które zwiększa ryzyko wystąpienia sepsy. Im wyższy poziom prokalcytoniny, tym większe ryzyko wystąpienia sepsy i wstrząsu septycznego.

Umiarkowane lub lekko wysokie poziomy prokalcytoniny mogą być oznaką w wcześniejszych stadiów ogólnoustrojowej infekcji bakteryjnej, a u dzieci — zakażenia nerek.

Stanów innych niż infekcje, takich jak uszkodzenie tkanek w wyniku urazu, poważnych oparzeń, niedawnej operacji, ciężkiego zawału serca
Nieznacznie wysokie poziomy prokalcytoniny oznaczają, że mało prawdopodobne jest wystąpienie sepsy, ale mogą być oznaką miejscowej infekcji bakteryjnej, takiej jak infekcja dróg moczowych, infekcji z innej przyczyny, takiej jak wirus, lub ogólnoustrojowej infekcji bakteryjnej, która dopiero się zaczyna. Jeśli pacjent jest leczony z powodu infekcji bakteryjnej, zmniejszające się lub niskie poziomy prokalcytoniny oznaczają, że leczenie działa.

Badanie prokalcytoniny nie pokaże jednak, jaki rodzaj bakterii powoduje infekcję. By postawić pełną diagnozę, lekarz prawdopodobnie zleci inne badania. Jendak pamiętajmy, że to test prokalcytoniny dostarcza ważnych informacji o ryzyku wystąpienia sepsy, dzięki czemu można rozpocząć leczenie wcześniej, jeśli to konieczne, i uniknąć poważniejszej choroby.

Magdalena Maria Bukowiecka
Korzystałam z materiałów na stronach medsci.org, medlineplus.gov i pmc.ncbi.nlm.nih.gov.