Wykryj raka piersi, zanim go wyczujesz

Kalendarz, oprócz dni świątecznych upamiętniających tradycję lub historię, jest pełen dni kierujących naszą uwagę na członków rodziny (dzień matki, ojca, dziecka, babci, dziadka), grupy społeczne lub zawodowe, albo na jakieś istotne zjawisko, które powinno być corocznie przypominane w trosce o nasze zdrowie.

15 października ustanowiony przez Europejską Koalicję do Walki z Rakiem Piersi Europa Donna, Dniem Zdrowia Piersi (Breast Health Day) jest kluczowym programem profilaktycznych promujących zdrowy styl życia w celu zapobiegania zachorowaniu na raka piersi. Dzień ten obchodzony jest we wszystkich 47 krajach członkowskich koalicji pod jednolitym hasłem i jednym logo. W tym roku jest to hasło „Zacznij od dzisiaj zdrowsze życie! Wybieraj mądrze!”.

Rozpędzony rozwój współczesnej cywilizacji nadaje tempo życia większości członków rodziny ludzkiej, którzy nie chcąc zostać z tyłu dostosowują do niego swój styl życia. Co oczywiście ma i dobre i słabe strony. Słabą stroną jest nieustannie wzrastająca liczba zachorowań na tzw. choroby cywilizacyjne, w dużej mierze spowodowane niezdrowym stylem życia, na który możemy mieć wpływ. Niestety choroby te dotykają coraz młodszych, nie tylko z pokolenia Yuppie, ale także z generacji X, Y, Z, dla których często korporacja staje się domem, dominuje życie w stresie i zanieczyszczonym środowisku, a przede wszystkim brak jest czasu na aktywność fizyczną i zadbanie o własne zdrowie.

Do grupy chorób cywilizacyjnych zaliczane są m.in. choroby nowotworowe, w tym rak piersi, który jest najczęściej diagnozowanym nowotworem u kobiet i stanowi 1 na 4 roczne przypadki raka na całym świecie.

Z pytaniami o znaczeniu profilaktyki, diagnostyki i leczenia raka piersi zwróciłam się do dr Doroty Czudowskiej, lekarza onkologa, założyciela Polskiego Forum Europejskiej Koalicji do Walki z Rakiem Piersi Europa Donna oraz założyciela i wieloletniej dyrektor Ośrodka Diagnostyki Onkologicznej (od 1992 roku w Legnicy), Senatora IV, VIII, IX i X kadencji.

– Europa Donna powstała w 2008 roku w Mediolanie. Jakie były początki organizacji w Polsce?
– Europejska Koalicja do Walki z Rakiem Piersi Europa Donna (The European Breast Cancer Coalition Europa Donna) zawiązała się w czerwcu 1994 roku w Mediolanie z inicjatywy wybitnego włoskiego chirurga prof. Umberto Veronezi. Powstała z potrzeby przeciwdziałania rosnącej liczbie zachorowań i śmierci z powodu raka piersi. Sami lekarze i służba zdrowia nie są w stanie stworzyć grupy nacisku na rządy i polityków każdego szczebla administracji europejskiej, krajowej czy samorządowej. Zatem należało szukać wsparcia u osób mających możliwość wpływania na decyzje polityków poprzez organizacje społeczne. Europa Donna (ED) określiła cele i pola działalności w taki sposób, aby wszystkie kobiety miały dostęp do najnowocześniejszych metod profilaktyki, leczenia i rehabilitacji kobiet z chorobą nowotworową piersi. By leczenie nie było tak drastyczne jak konieczność amputacji piersi.

– Czyli utworzenie Europa Donna w Polsce to była potrzeba działań profilaktycznych wynikająca z rosnącej liczby zachorowań na raka piersi?
– W początkach lat dziewięćdziesiątych w Polsce zaczęto postrzegać choroby nowotworowe piersi jako problem społeczny. Jedną z pierwszych pozarządowych organizacji interesujących się tym problemem była Społeczna Fundacja Solidarności, która w latach 1991-1992 utworzyła i wyposażyła w najnowocześniejszy sprzęt do badań piersi ośrodki w Łodzi, Warszawie i Legnicy. Wtedy nieocenioną pomocą merytoryczną służyli nam profesorowie z Centrum Onkologii w Warszawie, a szczególnie prof. Zbigniew Wronkowski. Naszym marzeniem było odwrócenie proporcji między liczbą zachorowań a śmiertelnością. W tamtych latach zachorowań było ok. 7500 i tylko 30% chorych kobiet przeżywało więcej niż 5 lat. W krajach zachodnich było odwrotnie – ratowano ok. 70% pacjentek. Trzeba było bić na alarm i szukać sojuszników w tej walce. Tak więc kiedy pani dr Krystyna Mika z Centrum Onkologii w Warszawie (założycielka Polskiej Federacji Amazonek) zaproponowała mi, aby w Legnicy utworzyć polski oddział koalicji Europa Donna, już w listopadzie 1994 roku powstała pierwsza w Polsce grupa kobiet gotowa włączyć się w realizację celów koalicji.

– W 2008 roku koalicja Europa Donna ustanowiła 15 października Dniem Zdrowia Piersi (Breast Health Day). Dlaczego?
– Od 1991 roku październik obchodzony jest jako miesiąc walki z rakiem piersi, a symbolem tego jest różowa wstążeczka. To inicjatywa Amerykańskiej Narodowej Koalicji do Walki z Rakiem Piersi zawiązanej właśnie w tym roku. Natomiast koalicja Europa Donna jeszcze dodatkowo ustanowiła 15 października dniem, w którym szczególnie nagłaśnia się problem raka piersi, a także uświadamia dziewczętom i kobietom wpływ niewłaściwego trybu życia na zachorowania oraz podkreśla konieczność profilaktycznych badań mammograficznych. Organizujemy wtedy konferencje prasowe, intensyfikujemy informowanie w mediach społecznościowych, organizujemy konferencje i happeningi, marsze ku zdrowiu, maratony zumby, biegi i pikniki onkologiczne. Działania koalicji adresowane są do dziewcząt i kobiet w każdym wieku, począwszy od uczennic, a skończywszy na słuchaczkach uniwersytetów trzeciego wieku. Wydarzenia te są szczególną okazją do uświadamiania ich o zagrożeniu rakiem piersi, o czynnikach ryzyka zachorowania na nowotwory, o konieczności wyrobienia w sobie nawyku regularnej samokontroli i systematycznych badaniach profilaktycznych.

– Jakie są najczęstsze przyczyny zachorowań na raka piersi?
– Rak piersi jest najczęstszym nowotworem u kobiet na całym świecie. Jest także główną przyczyną śmierci wśród pań na skutek tego typu chorób (aż 56% przypadków dotyka kobiety przed 64 rokiem życia). W 2022 roku w Europie na raka piersi zachorowało 605 000 kobiet, a zmarło 160 000 (26,4%). W Polsce statystyki nie są optymistyczne, bowiem zachorowały 24 644 kobiety, a zmarły 8723, tj. 35,4%.
Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na raka piersi są nadwaga i brak aktywności fizycznej, alkohol, a także palenie papierosów, zwłaszcza w młodym wieku. Ponadto istotnymi czynnikami ryzyka są antykoncepcja hormonalna i Hormonalna Terapia Zastępcza, nierodzenie dzieci i niekarmienie piersią.

– Zatem kluczowe są profilaktyka i skuteczne leczenie?
– Tak, dzięki zmianie stylu życia, czyli unikaniu lub zminimalizowaniu czynników ryzyka, można przynajmniej o 1/3 zmniejszyć liczbę zachorowań. Ale niestety chyba nie wszystkie dziewczęta i kobiety słuchają, czytają i wierzą, że można pokonać chorobę. Liczba zachorowań wciąż rośnie, jak pokazuje statystyka, o której mówiłam. Muszę podkreślić, że dzięki nowoczesnym metodom diagnostyki i terapii odwróciliśmy proporcje śmiertelności do zachorowalności, jednak w liczbach bezwzględnych dzisiaj więcej Polek umiera niż 30 lat temu chorowało. To jest nasz dramat!

– Co mają zrobić młode dziewczęta i kobiety, kiedy coraz częściej z Ministerstwa Zdrowia płynie przekaz: w tym roku nie ma już pieniędzy na finansowanie opieki zdrowotnej?
– Po pierwsze – dziewczęta i kobiety powinny bezwzględnie zachować zdrowy styl życia. Po drugie – począwszy od 40. roku życia i później, bez względu na wiek, co 2 lata wykonywać profilaktycznie badanie mammograficzne. Po trzecie – w razie niepokojących objawów natychmiast zgłaszać się do lekarza. Po czwarte – w przypadku zdiagnozowania w piersi raka leczyć się tylko u lekarzy specjalistów (!).

– A pieniądze?
– Pieniądze? Od 2006 roku w Polsce realizowany jest Narodowy program wczesnego wykrywania raka piersi. Dzięki m.in. staraniom zarówno polskiego forum Europa Donna, jak i moim jako polityka rząd premiera Morawieckiego podjął w 2023 roku decyzję ułatwiającą kobietom dostęp do profilaktycznych badań mammograficznych. O ile w latach 2006-2023 badanie profilaktyczne, tzw. screening mammograficzny, adresowany był do kobiet między 50 a 69 rokiem życia, to od listopada 2023 roku przedział wiekowy został znacznie poszerzony, bowiem bezpłatnie i bez skierowania mogą badać się kobiety od 45 do 74 roku życia (!). Pieniądze na te badania zostały zagwarantowane w budżecie. Szkoda, że tylko ok. 40% polskich kobiet korzysta z tych badań. Mammografia to najlepsze badanie pozwalające wykryć raka we wczesnej postaci, co umożliwia skuteczne leczenie. Jako lekarz z wieloletnim doświadczeniem muszę podkreślić, że profilaktyczna mammografia ratuje i życie, i piersi.
Pamiętajmy o tym cały rok, a w październiku przypominamy o tym szczególnie, również na łamach „Gazety Olsztyńskiej”.

Katarzyna Mazela