CZYTAM, BO LUBIĘ: Roman Bratny - "Kolumbowie. Rocznik 20"

Stworzył powieść porywającą, a przede wszystkim prawdziwą - a prawda broni się sama. "Kolumbowie" bowiem przedstawiają dramatyczne losy grupy autentycznych przyjaciół.

Kiedy 1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa, osoby urodzone około 1920 roku wchodziły w dorosłość. Ci młodzi ludzie mieli wtedy 18-19 lat, a więc otwierał się przed nimi świat, mieli iść na studia, a tymczasem rzeczywistość wymusiła na nich konieczność walki…

Kolumb uchodzi za symbol odkrywania, eksplorowania, poznawania tego, co nowe. Wydawało mu się, że dopłynął do Indii, jednakże odkrył zupełnie nowy kontynent. Pokolenie urodzone w okolicach 1920 roku też miało poznawać nowe możliwości. Niestety wojna zmusiła ich do odkrywania nowej, gorszej twarzy człowieka i jednej z najgorszych rzeczywistości. "Tak się dorasta do trumny" pisze Baczyński, przedstawiciel pokolenia, w jednym ze swych wierszy. Ci młodzi ludzie nigdy nie posmakowali ojcostwa, macierzyństwa, starości, pracy. Nie mieli czasu by żyć pełnią życia, a w czasie swej młodości w sposób tragiczny odkrywają nową rzeczywistość, nowy dla nich ląd. Niestety na tym lądzie Kolumbowie na co dzień widzą śmierć, okrucieństwo, to co w ludziach najbardziej podłe, nikczemne i mroczne. Stąd taki tytuł - Kolumbowie, czyli odkrywcy. Odkrywcy świata strasznego, świata zła.

Jednocześnie książka opisuje wiele pięknych rzeczy: przyjaźń, miłość do kraju, kobiety, do siebie. Kolumbów, połączonych spoiwem wieku łączy również niezwykła solidarność. Starają się być poza polityką - podkreślają, że ich walka nie ma służyć oenerowskim czy komunistycznym rządom, ale ma doprowadzić do oswobodzenia Polski. To właśnie jej dobro jest wartością nadrzędną młodych ludzi i to ona skłania ich do niezwykłych czynów. Bratny podzielił swą powieść na trzy części: "Śmierć po raz pierwszy", gdzie poznajemy m.in. tajne nauczanie i podziemne życie kulturalne, "Śmierć po raz drugi" przedstawia lata 1943-1944 zaś ostatni tom "Życie" dzieje się między 1945 a 1947 rokiem. Autor przedstawia nam losy pokolenia naznaczonego przez walkę w podziemiu, pokazuje udział w tajnym nauczaniu, Powstaniu Warszawskim, obozy jenieckie i niezwykle skomplikowane wybory życiowe po wyzwoleniu. W atrakcyjnej formie językowej, za pomocą wartkiej akcji i zajmującej fabuły, podejmuje tematy bolesne, a zarazem poruszające serca wielu rodaków.

Podobnie jak w powieści psychologicznej Bratny rzeczowo rejestruje reakcje psychiczne. Przedstawia bohaterów w działaniu, z zaledwie nakreślonym tłem wydarzeń, ale z niezwykłą dbałością o szczegóły, co uwiarygadnia opowieść. Autor wykorzystał konwencję reportażu literackiego, gdyż tekst oparty jest na materiale autobiograficznym i nawiązuje do szeregu autentycznych zdarzeń. Książka jest napisana znakomicie, czyta się ją rewelacyjnie. Nawet na stronę czytelnika nie opuszcza wrażenie, że czyta o rzeczywistych dramatach ludzkich, których zresztą tekst stanowi wierną kopię. Niewątpliwie jest to jedna z najważniejszych miar wartości artystycznej dzieła. Choć bohaterowie żyją w czasach apokalipsy spełnionej, Kolumbowie kochają życie. Starają się czerpać z niego najwięcej, jak tylko mogą, mimo przerażającej rzeczywistości i cieszą się z małych radości.

Powieść Romana Bratnego "Kolumbowie. Rocznik 20" można wypożyczyć w Bibliotece Miejskiej w Mrągowie.

Natalia Pietrusiewicz