FELIETON. Oblicza depresji wśród osób z niepełnosprawnościami

Wśród osób z niepełnosprawnościami depresja jest problemem często spotykanym, ale niestety często bagatelizowanym lub niedostatecznie zrozumianym. Jako ludzie z nimi żyjący możemy doświadczać dodatkowych wyzwań, które przyczyniają się do rozwoju depresji. Te wyzwania mogą obejmować ograniczenia w codziennych czynnościach, izolację społeczną, dyskryminację, brak dostępu do odpowiednich usług medycznych lub terapeutycznych. To także zmniejszone poczucie własnej wartości związane z naszym stanem zdrowia.

Co najczęściej wywołuje depresję wśród osób z niepełnosprawnościami?
Istnieje wiele czynników, które mogą przyczynić się do depresji u osób z niepełnosprawnościami. Przypatrzmy się niektórym z nich.

Na co dzień mamy trudności w wykonywaniu codziennych czynności. Niepełnosprawność może utrudniać wykonywanie nawet prostych zadań, co może prowadzić do frustracji i poczucia bezradności.

Dużym problemem jest nadal izolacja społeczna. Jako osoby z niepełnosprawnościami możemy mieć ograniczony dostęp do interakcji społecznych ze względu na brak dostępu do odpowiednich udogodnień lub negatywne reakcje otoczenia.

Warto zwrócić też uwagę na dyskryminację i stygmatyzację. Społeczne uprzedzenia i dyskryminacja mogą prowadzić do uczucia wykluczenia i niesprawiedliwości, co może negatywnie wpływać na nasze zdrowie psychiczne.

Przyczyną depresji wśród osób z niepełnosprawnościami może być także brak dostępu do pomocy psychologicznej. Bardzo często napotykamy trudności w uzyskaniu odpowiedniej pomocy psychologicznej lub terapeutycznej, która byłaby dostosowana do naszych potrzeb. Wśród sporej grupy psycholożek i psychologów funkcjonuje coś, co osobiście nazywam „schematowym myśleniem o niepełnosprawności”, które opiera się na jej medycznym i charytatywnym modelu, zamiast na prawoczłowieczym podejściu do niej.

Nie ukrywam, że często rodzi to wśród nas frustrację i zniechęcenie, jak też może wywoływać zmniejszone poczucie własnej wartości. Utrata zdolności do wykonywania pewnych czynności lub uzależnienie od pomocy innych osób może prowadzić zarówno do niego, jak i do depresji. Dotyczy to także osób, u których – najczęściej w wyniku nieudanych zabiegów lub nieszczęśliwych wypadków – niepełnosprawność ta jeszcze bardziej się pogłębiła, a efekty dotychczasowej rehabilitacji poszły w niepamięć.

Dlatego tak niesłychanie ważne jest postawienie w stosownym czasie odpowiedniej diagnozy.

Jak powinna przebiegać diagnoza depresji u osób z niepełnosprawnościami?
Diagnoza depresji wśród osób z niepełnosprawnościami może być trudniejsza ze względu na dodatkowe wyzwania związane z komunikacją, fizycznymi ograniczeniami lub specyficznymi cechami danej niepełnosprawności. Niemniej jednak istnieją różne możliwości diagnozy, które mogą być stosowane w tym kontekście.

Pierwszą możliwością jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu klinicznego, który może dostarczyć istotnych informacji na temat obecności objawów depresji. Należy uwzględnić specyficzne czynniki związane z niepełnosprawnością, które mogą wpływać na zdrowie psychiczne.

Można sięgnąć też po różne skale oceny depresji, takie jak Kwestionariusz Becka, Kwestionariusz Depresji Hamiltona czy Skala Depresji Geriatrycznej. Mogą być one używane do oceny depresji u osób z niepełnosprawnością. Niektóre z nich bywają dostosowane do specyficznych potrzeb ludzi z niepełnosprawnościami.
Niesłychanie przydatna może okazać się również obserwacja zachowań. Może być ważnym narzędziem diagnostycznym u osób z niepełnosprawnościami, które mają trudności w wyrażaniu swoich emocji lub doświadczaniu objawów depresji. Najczęściej jest ona dokonywana przez opiekunów, terapeutów lub personel medyczny.

Niezbędna jest przy tym ocena fizyczna i neurologiczna. Niektóre objawy depresji, takie jak zmęczenie, zaburzenia snu czy zaburzenia apetytu, mogą być również związane z innymi problemami zdrowotnymi lub neurologicznymi. Dlatego ważne jest przeprowadzenie oceny fizycznej i neurologicznej, aby wykluczyć inne możliwe przyczyny tych objawów.

Musi w związku z tym istnieć odpowiednia współpraca z zespołem specjalistów. Diagnoza depresji u osób z niepełnosprawnościami często wymaga współpracy różnych profesjonalistów, takich jak lekarze, psychologowie, terapeuci zajęciowi czy terapeuci mowy. Może ona zapewnić kompleksową ocenę stanu psychicznego i fizycznego danej osoby.

Diagnoza depresji wśród osób z niepełnosprawnościami wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego specyficzne potrzeby i wyzwania naszej grupy społecznej. Istnieje wiele narzędzi i strategii, które mogą być stosowane w celu skutecznej diagnozy i leczenia depresji u osób z niepełnosprawnościami. Nas jednak najbardziej interesują miejsca, w których będziemy mogli otrzymać odpowiednią pomoc.

Gdzie w Polsce osoby z niepełnosprawnościami cierpiące na depresję mogą szukać pomocy?

W Polsce istnieje wiele miejsc, gdzie osoby z niepełnosprawnościami cierpiące na depresję mogą szukać pomocy. Poniżej podam kilka konkretnych przykładów.
Jest to na pewno Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Jedna z największych i najbardziej znanych placówek psychiatrycznych w Polsce. Specjalizuje się w diagnozie i leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, w tym depresji u osób z niepełnosprawnościami. Adres: ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa.

To także:
Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji
tel. 22 594 91 00 (czynny w każdą środę i czwartek od 17:00 do 19:00);
Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym
tel. 116 123  (poniedziałek – piątek, 14:00 – 22:00, połączenie bezpłatne);
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży
tel. 116 111 (czynny 7 dni w tygodniu, 24/h);
ITAKA – Antydepresyjny telefon zaufania
tel. 22 484 88 01 (czynny od poniedziałku do piątku, od 15:00 do 20:00).

Osoby z niepełnosprawnościami do dwudziestego czwartego roku życia, które zamieszkują Powiat Iławski, pomoc w walce z depresją mogą znaleźć w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, będącej częścią Powiatowego Centrum Rozwoju Edukacji mieszczącego się przy ulicy Kopernika 8a w Iławie. Do głównych zadań placówki należy:
diagnozowanie dzieci i młodzieży;
udzielanie dzieciom i młodzieży oraz rodzicom bezpośredniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej;
realizowanie zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych;
organizowanie i prowadzenie wspomagania przedszkoli, szkół i placówek w zakresie realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.
Jeżeli chodzi natomiast o aspekt depresji wśród osób z niepełnosprawnościami, to Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Iławie oferuje pomoc ze strony psychologów w postaci konsultacji i terapii.

Ogromnym wyzwaniem dla specjalistów jest pomaganie osobom, które nie komunikują się w tradycyjny sposób.

Jak pomóc osobie z depresją, która ma problemy z komunikacją werbalną?
Pomoc osobie z depresją, która ma problemy z komunikacją werbalną, może być wyzwaniem, ale istnieją różne sposoby, aby wesprzeć ją w radzeniu sobie z jej stanem psychicznym. Są to:
obserwacja i zrozumienie sygnałów niewerbalnych;
zapewnienie wsparcia emocjonalnego;
komunikacja niewerbalna;
stworzenie bezpiecznego i wspierającego środowiska;
poszukiwanie alternatywnych form komunikacji;
wsparcie terapeutyczne i medyczne.

Ważne jest, aby pamiętać, że każda osoba z depresją jest inna, dlatego też podejście do pomocy powinno być indywidualizowane i dostosowane do jej potrzeb i możliwości komunikacyjnych.

Z całą pewnością podkreślać należy znaczenie świadomości i wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, zarówno w kontekście fizycznym, jak i psychicznym. Włączenie odpowiednich programów wsparcia psychologicznego, eliminacja barier architektonicznych i społecznych oraz promowanie inkluzji społecznej mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka depresji i poprawieniu jakości życia osób z niepełnosprawnościami.

A co Wy sądzicie na temat depresji wśród osób z niepełnosprawnościami? Do jakiego stopnia – według Was – bierze się go na poważnie, a na ile jest on marginalizowany i/lub bagatelizowany? Co jeszcze należałoby w tym aspekcie zrobić? Tak samo, jak w przypadku pozostałych tematów, które podejmuję w swoich felietonach, w tej sprawie także czekam na Wasze maile.

Wojciech Kaniuka, e-mail: wojciech.kaniuka@powiat-ilawski.pl