Maki pamięci. Rocznica Bitwy pod Monte Casino

W rezultacie niezwykle zaciętych walk 18 maja 1944 r. 2 Korpus Polski, utworzony 21 lipca 1943 r. z dowództwa i jednostek Armii Polskiej na Wschodzie na podstawie rozkazu i wytycznych Naczelnego Wodza, generała Władysława Sikorskiego z 16 i 29 czerwca 1943 r., dowodzony przez generała Władysława Andersa, zdobył wzgórze wraz ze znajdującym się na nim klasztorem. W wyniku bitwy zginęło 923 polskich żołnierzy, 2931 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych.

Skład osobowy 2 Korpusu to byli żołnierze, obywatele II Rzeczypospolitej, którzy w wyniku działań wojennych znaleźli się w ZSRR. „Przyjęło się, że żołnierzy armii Andersa nazywa się zbiorczo Polakami. Wojsko polskie powstałe w ZSRR składało się jednak z przedstawicieli wielu narodowości, dawnych obywateli II RP. Jedni dezerterowali, inni umierali za wspólną ojczyznę. Warto przypomnieć ich historię”.

Po bitwie pod Monte Cassino pozostał cmentarz, decyzję o utworzeniu którego gen. Władysław Anders podjął jeszcze podczas bitwy. Nekropolia powstała w latach 1944-1945 w miejscu pomiędzy wzgórzem „593” a klasztorem. Miejsce to w czasie bitwy nazywane było „Doliną Śmierci”. Cmentarz zaprojektowali polscy architekci Wacław Hryniewicz i Jerzy Skolimowski.

Po zakończeniu wojny Korpus pozostawał w składzie wojsk okupacyjnych we Włoszech. W 1946 roku Korpus został zdemobilizowany, a żołnierze przetransportowani do Wielkiej Brytanii, gdzie Brytyjczycy stworzyli dla żołnierzy PSZ Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po rozwiązaniu tej formacji duża część żołnierzy 2 Korpusu Polskiego pozostała na emigracji z uwagi na sytuację polityczną w kraju.

Żołnierze, którzy zdecydowali się powrócić do kraju, osiedlili się w różnych regionach, także i tych określanych jako „Ziemie Odzyskane”, w tym na terenie miasta i gminy Górowo Iławeckie.

Dzisiaj wiemy, że żołnierzami spod Monte Cassino, wielokrotnie nagradzanymi medalami oraz cieszący się szacunkiem w środowisku byli: Jerzy Johaniewicz, Józef Gaszyński, Franciszek Mażul, Bolesław Pryszczepienko. Możliwe, że było ich więcej. Pozostały po nich w rodzinnych archiwach pożółkłe fotografie, garść medali z legitymacjami oraz pamięć.
______________________________________________

(…) Przywieź mi czerwony mak z Monte Cassino,
Póki jeszcze moje serce o tym śni,
Zanim tam i tu majowe dni przeminą,
I rozwieją się wspomnienia tamtych dni…