Unia idzie na wojnę z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe

— To dobry dzień dla zdrowia. Nie tylko dla zdrowia ludzi, ale także dla zdrowia zwierząt i dla zdrowego środowiska! Dzięki szybkiej pracy szwedzkiej prezydencji i ministrów zdrowia mamy zalecenia Rady w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Nasza walka z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe będzie długa, ale niniejsze zalecenie jest z pewnością ważnym kamieniem milowym — mówi Margaritis Schinas, wiceprzewodniczący ds. promowania naszego europejskiego stylu życia.

Zalecenie koncentruje się na zapobieganiu zakażeniom i ich kontroli, nadzorze i monitorowaniu, innowacyjności i dostępności skutecznych środków przeciwdrobnoustrojowych, rozważnym stosowaniu i współpracy między państwami członkowskimi i na całym świecie.

Na rok 2030 wyznaczono kilka celów UE, opracowanych we współpracy z Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC). To m.in. zmniejszenie o 20 proc. całkowitego spożycia antybiotyków u ludzi; co najmniej 65 proc. całkowitego spożycia antybiotyków u ludzi powinno być skuteczne — chodzi więc o stosowanie odpowiednich antybiotyków; ograniczenie zakażeń trzema kluczowymi bakteriami opornymi na antybiotyki — co będzie dotyczyć głównie szpitali.

Te zalecane cele dla UE, które zostały również przetłumaczone na każdy szczebel krajowy, pomogą UE w zwalczaniu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe z uwzględnieniem specyfiki krajowej bez narażania zdrowia i bezpieczeństwa pacjentów. Umożliwią one również lepsze monitorowanie zakażeń i zużycia antybiotyków w nadchodzących latach oraz odpowiednie dostosowanie kształtowania polityki.

Zalecenie potwierdza również międzynarodowe przywództwo UE w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i wzywa Komisję i państwa członkowskie do uwzględnienia oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w obecnie negocjowanej umowie dotyczącej pandemii. W zaleceniu apeluje się również o utrzymanie wysokiej rangi programu AMR w agendzie G7 i G20.

Bardziej zdecydowane działania

Środki przeciwdrobnoustrojowe to leki kluczowe. Jednak z biegiem lat ich nadużywanie i niewłaściwe stosowanie doprowadziło do wzrostu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (ang. antimicrobial resistance, AMR), co oznacza, że środki przeciwdrobnoustrojowe tracą swoją skuteczność, leczenie infekcji staje się trudniejsze, a w niektórych przypadkach wręcz niemożliwe. Dlatego w kwietniu Komisja włączyła do pakietu farmaceutycznego wniosek dotyczący zalecenia Rady, zawierający środki uzupełniające. Przegląd prawodawstwa farmaceutycznego UE rzeczywiście ma również na celu pobudzenie rozwoju innowacyjnych nowych środków przeciwdrobnoustrojowych, a także zapewnienie ich rozważnego stosowania i zmniejszenia ich wpływu na środowisko.

— Z zadowoleniem przyjmuję zaakceptowanie przez Radę naszego wniosku w sprawie podjęcia bardziej zdecydowanych działań przeciwko oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w rekordowym czasie. To wyraźnie pokazuje determinację na szczeblu UE do jak najpilniejszej walki z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, co ma kluczowe znaczenie dla silnej europejskiej unii zdrowia, która chroni swoich obywateli. Mamy teraz jasno określone cele, aby stawić czoła poważnemu zagrożeniu dla zdrowia, które każdego roku kosztuje życie 35 tys. osób w UE. Pragnę podziękować prezydencji szwedzkiej za jej wysiłki i zainteresowanie tym ważnym tematem — uważa Stella Kyriakides, unijna komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności.

O AMR

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe to zdolność mikroorganizmów do przetrwania lub wzrostu pomimo środka przeciwbakteryjnego, który normalnie hamuje lub zabija ten mikroorganizm. AMR jest odpowiedzialna za ponad 35 tys. zgonów rocznie w UE/EOG. Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe wiąże się również ze znacznymi kosztami, w tym ponoszonymi przez systemy opieki zdrowotnej.

W 2019 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe za jedno z 10 największych globalnych zagrożeń dla zdrowia publicznego, przed którymi stoi ludzkość. W lipcu 2022 r. Komisja i państwa członkowskie uznały oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe za jedno z trzech najważniejszych priorytetowych zagrożeń dla zdrowia.

Ogólnie rzecz biorąc, najnowsze dane wskazują na znaczne tendencje wzrostowe w liczbie zakażeń i związanych z nimi zgonów w przypadku prawie wszystkich kombinacji oporności bakteria-antybiotyk, zwłaszcza w placówkach opieki zdrowotnej. Około 70 proc. przypadków zakażeń bakteriami opornymi na antybiotyki stanowiły zakażenia związane z opieką zdrowotną. Ciągły wzrost oporności doprowadziłby do około 10 mln zgonów na całym świecie każdego roku, zmniejszając globalny produkt krajowy brutto od 2 do 3,5 proc. Do 2050 roku światowa gospodarka może ponieść koszty sięgające nawet 100 bilionów dolarów.
26 kwietnia 2023 r. Komisja Europejska przyjęła wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie intensyfikacji działań UE na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w ramach podejścia „Jedno zdrowie”, któremu towarzyszył dokument roboczy służb Komisji, jako część pakietu farmaceutycznego. 1 czerwca 2023 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie działań UE na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. 13 czerwca 2023 r. Rada przyjęła zalecenie w sprawie intensyfikacji działań UE na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w ramach podejścia „Jedno zdrowie”.
Wniosek dotyczący zalecenia Rady rozszerza i uzupełnia unijny plan działania „Jedno zdrowie” z 2017 r. przeciwko oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe we wszystkich trzech wymiarach spektrum „Jedno zdrowie”, aby zmaksymalizować synergie i uzyskać silną i skuteczną reakcję na oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe w całej UE.

Celem niniejszego wniosku dotyczącego zalecenia Rady jest: wzmocnienie krajowych planów działania „Jedno zdrowie” w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe; wzmocnienie nadzoru i monitorowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i zużycia środków przeciwdrobnoustrojowych; wzmocnienie profilaktyki i kontroli infekcji; wzmocnienie zarządzania środkami przeciwdrobnoustrojowymi i rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych. We wniosku znajdziemy też cele w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i spożycia środków przeciwdrobnoustrojowych w zdrowiu ludzi. Kolejnym celem jest poprawa świadomości, edukacja i szkolenia, wsparcie dla badań i rozwoju oraz zachęty do innowacji i dostępu do środków przeciwdrobnoustrojowych, a także inne medyczne środki zaradcze oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Chodzi ponadto o to, by zwiększyć współpracę i usprawnić globalne działania.