Kopernik zawędrował do Sejmu

— Mikołaj Kopernik za swojego życia pojawiał się w Sejmie, żeby przedstawić swoje teorie dotyczące obrotu pieniądzem. Wówczas nie został przychylnie przyjęty. Teraz jest inaczej. Wystawa stała się nie tylko ważnym wydarzeniem, ale także wyjątkową okazją do pokazania jego całościowego dorobku — przekonuje Robert Szaj, popularyzator postaci astronoma, stały czytelnik „Gazety Olsztyńskiej”, mieszkaniec Warmii i Mazur oraz dyrektor kanału TVP Nauka.
Uroczystość otwarcia wystawy miała wysoką, odpowiednią dla tak ważnej postaci rangę. W imieniu marszałek Sejmu Elżbiety Witek w wernisażu wzięli udział wicemarszałek Sejmu Ryszard Terlecki oraz szef Kancelarii Sejmu Agnieszka Kaczmarska. W otwarciu zorganizowanej przez TVP Nauka oraz Fundację Nicolaus Copernicus wystawie wzięli także udział liczni parlamentarzyści. A co ważniejsze, również jedyny obecnie polski astronauta — Sławosz Uznański.

Przekraczał utarte granice

— Swoją odwagą, wiedzą i otwartością na nowe Mikołaj Kopernik przekraczał utarte granice. Pragnął, by rozwój nauki przyniósł wymierne korzyści, czyniąc ludzkie życie bardziej dostatnim i bezpiecznym. Ten kanonik warmiński i duchowny katolicki dał światu przełomową ideę, udowadniając przy tym, że chrześcijańskie wartości nie pozostają sprzeczne z postępem nauki — podkreśliła Marszałek Sejmu w liście odczytanym przez wicemarszałka Terleckiego.

— Rok Mikołaja Kopernika to jedno z najważniejszych wydarzeń dla polskich naukowców, dla Polski. Wystawa prezentuje go zarówno jako wybitnego polskiego patriotę, ale pokazuje też to, co się działo po jego śmierci, w jaki sposób recepcja twórczości i dzieła Mikołaja Kopernika oddziaływały na polską naukę. Wystawa pokazuje też to, co dzieje się współcześnie z pamięcią o polskim wybitnym naukowcu — mówi Robert Szaj.

Dyrektor TVP Nauka od lat jest popularyzatorem dorobku i postaci wielkiego polskiego astronoma. Przez Fundację Nicolaus Copernicus zrealizował trzy filmy o Mikołaju Koperniku. „Tajemnica De Revolutionibus…”, „Tajemnice Astronomii Kopernika” i ostatni film, którego premiera odbyła się niespełna rok temu w Lubawie: „Tajemnice Ekonomii Kopernika”. Tym bardziej ze znawstwem mógł przybliżyć parlamentarzystom dokonania astronoma.

Geniusz w wielu dziedzinach

— To geniusz w wielu dziedzinach. Także w dziedzinie ekonomii. Jego traktat „O szacunku monety” mógł zmienić bieg historii. Kopernik zaczął fascynować się obiegiem pieniądza już w dzieciństwie. Dzięki ojcu, który był kupcem i wspierał Królestwo Polskie podczas wojny z Krzyżakami. Był administratorem Kapituły Warmińskiej w Olsztynie. To czas, kiedy zajmował się zasiedleniem opuszczonych podczas wojen łanów — przypomina Robert Szaj.

Teoria Kopernika dotycząca pieniądza sprowadza się do tego, że pieniądz ma być niezmienną miarą. O niezmiennej, stałej wartości. W jego teorii pieniądz jest jednostką miary, podobnie jak obecnie metr czy kilogram.

— Mieliśmy okazję rozmawiać również na ten temat z posłami podczas towarzyszącego wystawie posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Technologii Kosmicznych, Astronomii i Obchodów 550. Rocznicy Urodzin Mikołaja Kopernika — zdradza Robert Szaj. — Gościem specjalnym wernisażu oraz posiedzenia Zespołu był polski astronauta Sławosz Uznański, który chętnie uczestniczył w kuluarowych dyskusjach — dodaje.

Dyrektor TVP Nauka przypomina epizod, kiedy Mikołaj Kopernik 501 lat temu, dokładnie 21 marca 1522 roku, wygłosił swoją teorię w Grudziądzu na Sejmie Prus Królewskich. Opowiadał o tym, że jest wiele plag, które niszczą państwa. Wiele z nich widać od razu, jak na przykład wojny, zarazy, ale podła moneta niszczy potęgę królestwa w sposób skryty i podstępny. Wówczas nie został przyjęty przychylnie.

Trudne teorie

— O tym, jak przebiegały obrady wiemy, bo jest z nich dokładny protokół. Odtworzyliśmy go. To było pełne napięcia wydarzenie. Straż wyprowadzała z sali uczestników, których ponosiła ich zapalczywość. Kiedy Kopernik wygłaszał swój traktat, przerywano mu. Prowadzący obrady musiał upominać uczestników obrad. Więcej, przerwał posiedzenie, aby gorące głowy trochę się uspokoiły. Dziś w polskim Sejmie jest dużo spokojniej — przypomina organizator wystawy.

Robert Szaj zadbał, żeby parlamentarzyści uczestniczący w sejmowym wernisaży poznali, jak bardzo Mikołaj Kopernik był związany z Warmią, na której mieszkał 40 lat swojego życia. Przez kilka z nich był mieszkańcem Olsztyna. Na ścianie zamkowego krużganku wyrysował tablicę, która służyła mu do obserwowania Słońca oraz wyznaczania równonocny wiosennej i jesiennej. Ten własnoręcznie wykonany przez Kopernika przyrząd stanowi unikat na skalę światową. Także w Olsztynie, około 1520 roku, astronom zaczął spisywać „O obrotach sfer niebieskich”, czyli dzieło swojego życia.

Na rok 2023 przypadają dwie okrągłe rocznice związane z Mikołajem Kopernikiem: minie wówczas 550 lat od narodzin i 480 lat od śmierci polskiego astronoma.

Przypomnienie sylwetki wielkiego uczonego ma pomóc w uświadomienie światowych zasług Polski i Polaków dla nauki. Z okazji 550. rocznicy urodzin Kopernika w Toruniu, Krakowie i Olsztynie odbędzie się Światowy Kongres Kopernikański.

Rok Kopernika

Dyrektor TVP Nauka zapewnia, że ten rok będzie pełen atrakcji związanych z Mikołajem Kopernikiem. Wystawa zaprezentowana 11 stycznia w Sejmie RP trafi też do wielu mniejszych, a nawet całkiem małych miejscowości. We Fromborku i Truszczynach, gdzie znajduje się obserwatorium astronomiczne Fundacji Nicolaus Copernicus, odbędą się przeglądy filmów poświęconych wielkiemu polskiemu astronomowi.

Centrum obchodów będzie wielkie widowiska gala zorganizowana przez TVP Nauka, na której wystąpią świtowe gwiazdy. Na tym nie koniec. Robert Szaj zapowiada serią obserwacji nieba transmitowanych przez internet pod hasłem „Niebo Kopernika” a także produkcję i emisję dokumentu podsumowującego Rok Kopernika w Polsce.

— Nadal o Koperniku niewiele wiemy. Zaginęła legendarna biografia Kopernika napisana przez jego ucznia Retyka, z której byśmy się o Koperniku dowiedzieli prawie wszystkiego. Ta biografia dałaby odpowiedź na większość pytań. Za granicą jest często zapominany. Zdarza się, że mówiąc o teorii heliocentrycznej, mówi się o Galileuszu, a postać Kopernika jest pomniejszana. Zbyt słabo promujemy naszego wielkiego uczonego. Ta wystawa jest jednym z działań, które mają to zmieniać — podsumowuje Robert Szaj.

Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu, w rodzinie kupieckiej. Był polskim prawnikiem, urzędnikiem, dyplomatą, lekarzem, niższym duchownym katolickim, doktorem prawa kanonicznego, zajmującym się również astronomią i astrologią, matematyką, ekonomią, strategią wojskową, kartografią i filologią.
Kopernik jest najbardziej znany jako astronom. Jego najsłynniejszym dziełem było „De revolutionibus orbium coelestium”, gdzie przedstawił założenia heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego, co doprowadziło do tzw. przewrotu kopernikańskiego. Mówił o sobie Nicolaus Copernicus Thorunensis, podkreślając w ten sposób swoje pochodzenie i swój toruński rodowód.