Jezioro Jasne – czy to tu skrywa się bursztynowa komnata?

Zaraz przy drodze asfaltowej na trasie prowadzącej z Iławy przez Siemiany (gmina Iława) do wsi Jeziorno (w kierunku Jerzwałdu) znajduje się leśny parking, na którym można zostawić samochód. W tym miejscu zaczyna się ścieżka edukacyjna przygotowana przez nadleśnictwo. Rezerwat Jezioro Jasne znajduje się w lesie, około 1 kilometra trzeba iść pieszo. Potem skręcamy w prawo w drogę pożarową. Przed nami jeszcze mniej więcej 200 metrów przez las (szlak zielony). W ten sposób docieramy do punktu widokowego nad jeziorem Jasnym. To tu rozpoczyna się też licząca 1,5 kilometra ścieżka, którą można obejść jezioro. Ponadto dookoła jeziora Jasne jest wyznaczona trasa spacerowa oznakowana kolorem żółtym.

Na temat jeziora krąży wiele legend i opowieści. Niejeden śmiałek szukał tu skarbu, jednak jest to chyba tylko legenda, ponieważ od lat trenują tu płetwonurkowie, którzy jak dotąd niczego nie wyciągnęli. Inna legenda to ta o rzekomo cudownej i uzdrawiającej mocy wody. Faktem historycznym jest natomiast to, że przed II wojną światową Niemcy używali jej do produkcji piwa w browarze w pobliskiej Iławie. Natomiast równie malowniczo – bo nad Dużym Jeziorakiem – położone Siemiany to miejscowość, w której zwłaszcza latem przebywa wielu turystów. Chętnie zaglądają i nad Jasne, by na własne oczy sprawdzić jego przejrzystość, a może i odkryć tajemnice... Tym bardziej, że w świadomości tutejszych mieszkańców krąży niezwykła opowieść o zatopionej tu przez hitlerowców bursztynowej komnacie.

Jezioro Jasne zajmuje powierzchnię 11,19 ha na terenie Nadleśnictwa Susz w powiecie iławskim. Powstało po wytopieniu bryły lodu zalegającej w grubych warstwach piasku i m.in. dlatego też charakteryzuje się wyjątkową przejrzystością wody. Światło dociera tu na głębokość 14-15 m. Jego maksymalna głębokość wynosi 19,8 m, a jego głębokość średnia to 8,4 m. Jest wyjątkowo ubogie o wysokiej kwasowości wody (ph=4,3 ), co znajduje swoje odbicie w ubóstwie fauny i flory. Ogranicza się ono do kilku gatunków glonów i sinic oraz do wąskiego pasa roślinności przybrzeżnej. Na tafli jeziora możemy obserwować pływające kaczki – są to gągoły. Gnieżdżą się one w obszernych dziuplach wypróchniałych drzew na wys. 2 - 30 m. Pisklęta wydrapują się z głębokiej dziupli za pomocą ostrych i zakrzywionych pazurków, po czym same zeskakują w dół. Gągoł jest wpisany w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako gatunek ocalony przed wyginięciem.
W toni jeziora występuje karłowaty okoń kanibal. A nad wodą często można spotkać rzadki gatunek – ważkę zalotkę.

Rezerwat przyrody „Jasne” to jeden z trzech rezerwatów na terenie Parku. Utworzono go w lipcu 1988 roku. Ochroną objęto: jezioro Jasne, jezioro Luba o powierzchni 2,42 ha, torfowiska oraz przylegające drzewostany, co daje łączną powierzchnię 106,30 ha. Specyfiką tego rezerwatu jest istnienie obok siebie dwóch zupełnie odmiennych układów przyrodniczych, jakim jest ubogie jez. Jasne i zróżnicowane florystycznie jez. Luba.
Jezioro Luba jest jeziorem dystroficznym otoczonym przez szeroki kożuch torfowiskowych roślin, ciągnący się wąską rynną w kierunku północnym. Jego taflę porastają liczne lilie wodne. Na torfowiskach otaczających jezioro rosną m.in. chroniona i owadożerna rosiczka okrągłolistna, czermień błotna oraz żurawina błotna o wiotkich płożących się na płatach mchu torfowca pędach. Mech torfowiec to roślinka, która posiada specjalne „buteleczkowate” komórki. Pozwalają mu one zgromadzić 25 razy więcej wody, niż sam waży. Pozwala to przetrwać długotrwały okres suszy. Dobrze widoczne są też z daleka kępy turzyc z białym puchem na końcu łodyg, są to wełnianki.

Na terenie rezerwatu między innymi zabrania się: kąpieli i uprawiania sportów wodnych, polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia gniazd, wybierania jaj i piskląt wszystkich gatunków ptaków, niszczenia i uszkadzania drzew i innych roślin, zanieczyszczania wody i terenu, wzniecania ognia oraz zakłócania ciszy, przebywania poza miejscami wyznaczonymi. Na jednej z tablic postawionych przy ścieżce edukacyjnej czytamy: "Każda niedozwolona ingerencja ze strony ludzi (...) może się przyczynić do powstawania nieodwracalnych zmian w jakości wód tego unikatowego jeziora".

Guzowata forma sosny zwyczajnej fot. Edyta Kocyła-Pawłowska

Oprócz unikatowego w skali kraju rezerwatu jeziora Jasne, na obszarze Nadleśnictwa Susz zewidencjonowano jeszcze dwa inne rezerwaty oraz 39 pomników przyrody. Warto przyjrzeć się temu obszarowi z bliska. Obszar Nadleśnictwa Susz leży w centralnej części Pojezierza Iławskiego, charakteryzuje się występowaniem licznych jezior polodowcowych i bagien.
Teren nadleśnictwa charakteryzuje niebywałe bogactwo przyrodnicze, czego dobitnym przykładem jest obecność około 104 gniazd (!) bielika, orlika krzykliwego, kani rudej oraz bociana czarnego. Niewiele jest w Polsce, ale i w Europie miejsc, gdzie równie licznie bytują ptaki szponiaste. Poza tym od 2012 roku Nadleśnictwo Susz uczestniczy w programie rolnośrodowiskowym, którego celem jest ochrona siedlisk derkacza, bekasa kszyka i czajki.
Świetnie czuje się tu mnóstwo innych gatunków zwierząt chronionych, m.in. traszki, kumaki, bobry, wilki oraz liczne gatunki nietoperzy.

oprac. eka
na podstawie informacji Nadleśnictwa Susz i portalu pojezierzeilawskie.pl