Były wielkie nadzieje, ale też obawy

Wybory w czerwcu 1989 roku były wynikiem porozumienia komunistów z opozycją, zawartego przy Okrągłym Stole. Wprawdzie wybory były częściowo wolne, demokratyczne, bo władze komunistyczne zarezerwowały 65 proc. mandatów w Sejmie dla PZPR i jej sojuszników, jednak był to początek wielkich zmian, jakie zaszły w Polsce, a później w całym bloku sowieckim. To po 4 czerwca runął mur berliński, a później wojska sowieckie opuściły Polskę. To wtedy zaczął się nasz marsz do Europy, do NATO, do UE. Dziś to wszystko wydaje się być proste. Jednak 29 lat temu to nie było tak oczywiste.

Wybory okazały się wielkim sukcesem obozu solidarnościowego. Kandydaci Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” uzyskali w wyborach 260 miejsc w Sejmie i Senacie. Znakomitym zabiegiem marketingowym okazały się plakaty wyborcze kandydatów Solidarności z Lechem Wałęsą. Zdjęcie z przywódcą Solidarności (jak się później okazało 20 kandydatów opozycji nie miało takiego zdjęcia) to była przepustka do parlamentu, bo trzeba pamiętać, że kandydaci KO „S” większości byli mało znani szerszemu społeczeństwu.

Działacze PZPR nie spodziewali się przegranej w starciu z kandydatami Solidarności. Byli wręcz pewni zwycięstwa. — Do tego stopnia, że na przedwyborczych spotkaniach niektórzy działacze PZPR prosili ludzi, żeby nie skreślać wszystkich kandydatów Solidarności, żeby opozycja też zdobyła trochę mandatów — wspomina były poseł PSL Stanisław Żelichowski, który w 1989 roku nie dostał się do Senatu. — W moim okręgu wchodziło dwóch kandydatów, a miałem trzeci wynik — mówi. — Z jednej strony był potężny entuzjazm części społeczeństwa, ale też sporo Polaków zostało w domach.

A jednym z symboli tamtych wyborów stał się plakat „Solidarności” nawiązujący do kadru z westernu „W samo południe” z Garym Cooperem. — Plakat miał swoją wymowę. W samo południe idziemy do kościoła, a po mszy wszyscy na głosowanie — mówi Wiesław Brycki, ówczesny przewodniczący zarządu regionu warmińsko-mazurskiego Solidarność. — Wierzyliśmy, że sukces może być większy niż się przewiduje. Wszyscy czekali na jakieś zmiany.

Wtedy do urn poszło 62 proc. Polaków, którzy uwierzyli że zmiany są możliwe, że kraj może być wolny. Już nigdy potem Polacy tak licznie nie poszli na wybory parlamentarne.

W okręgu olsztyńskim było pięcioro kandydatów KO „S” — do Sejmu: Grażyna Langowska, Józef Lubieniecki i Zenon Złakowski, a do Senatu: Erwin Kruk i Antoni Jutrzenka-Trzebiatowski. I wszyscy oni zdobyli mandaty.

— Społeczeństwo chciało zmiany i tak to się stało — mówi Zenon Złakowski. — Rozpoczął się początek reform w naszym kraju, rozpoczęła się trudna, żmudna i niepozbawiona wielu błędów droga do odbudowy, do odzyskiwania naszej polskiej tożsamości. Wybory i zwycięstwo Solidarności w tych wyborach było wielkim wydarzeniem, a co później z tym zrobiono to już inna sprawa. Jednak nie można wylewać dziecka z kąpielą, bo ci, którzy w ogóle przekreślają to wydarzenie, też czynią błąd.

Tamte czasy dla wielu obecnych polityków to już historia. — Miałem wtedy 12 lat, biegałem za piłką, a polityka to była sprawa dorosłych — mówi poseł PiS Wojciech Kossakowski. — Oczywiście trzeba zdawać sobie wagę z tamtych wyborów, ich znaczenia dla kształtu Polski, Europy.

Obecna poseł PO Anna Wasilewska w 1989 roku była nauczycielką w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Olsztynie. — Wtedy były wielkie emocje i nadzieje. I myślę, że w części przez wszystkie późniejsze lata te nadzieje zostały zrealizowane — uważa poseł Wasilewska. — Wtedy ludzie mieli świadomość konieczności zmian, że trzeba iść głosować. Od tamtych wyborów zmieniła się Polska, zmieniła się Europa.