Pomniki poległych mieszkańców w powiecie oleckim

Były to obiekty wolnostojące - także stawiane na cmentarzach, a czasami były to płyty pamiątkowe w kościołach. Na większości pomników znajdowały się tablice ze spisami nazwisk poległych. Do 1945 r. były one najczęściej centralnymi punktami społeczno - kulturowymi wsi, wokół których organizowano różnego typu uroczystości.

Pomniki takie znajdowały się w: Babkach, Cimochach, Dobkach, Garbasiu, Gąskach, Gryzach, Judzikach, Kowalach Oleckich, Krupinie, Kukowie, Lakielach, Markowskich, Mieruniszkach, Olecku, Plewkach, Rogojnach, Szczecinkach, Szeszkach, Świętajnie i Wieliczkach. Były wznoszone przez mieszkańców wsi z inicjatywy Związku Kombatantów Rzeszy Niemieckiej (Reichskriegerbund).

W wyniku działań wojennych poległo lub zaginęło (część nie wróciła z niewoli w Rosji) 1162 mieszkańców, w tym: Olecko miasto 125, Ciche 211, Olecko parafia 161, Świętajno 140, Wieliczki 135, Mieruniszki, Szczecinki 108, Gąski 100, Szarejki 97 oraz Cimochy 85 (wg "Treuburger Heimatbrief"). Natomiast według "Der Kreis Treuburg nach den Russeneinfällen im weiteren Verlauf des Krieges" Christiana Grigata ilość poległych i zaginionych przedstawia się nieco inaczej. Wszystkich poległych z powiatu oleckiego było 1392, w tym z Olecka 185, z parafii Olecko 212, z parafii Cichy 158, Szczecinki 68, Gąski 105, Mieruniszki 119, Cimochy 58, Szarejki 152, Świętajno 156 oraz Wieliczki 169.

W Olecku wzniesiono też pomnik przed domem Jahna (obecnie Chata Mazurska) upamiętniający oleckich sportowców poległych w I wojnie światowej. Po II wojnie światowej część wiejskich z tych pomników została zniszczona, część uszkodzona, inne zostały w stanie niemal nienaruszonym. Ocalał również Pomnik Wojownika w Olecku, który dzisiaj jest wykorzystywany jako scena podczas imprez plenerowych.