Szubienice tak szybko nie znikną z Olsztyna

Przez lata pomnik dłuta Xawerego Dunikowskiego w Olsztynie, zwany popularnie przez mieszkańców szubienicami, był jedynym współczesnym dziełem chronionym poprzez wpis do rejestru zabytków. Dawny pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej, obecnie noszący nazwę Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej, ochronę uzyskał w 1993 roku. W 2010 roku do rejestru zabytków wpisano również plac i nadano mu nazwę placu Xawerego Dunikowskiego. Jednocześnie przez lata środowiska patriotyczne dążyły do usunięcia szubienic z centrum miasta.

Do sprawy ponownie odniósł się prezydent Olsztyna Robert Szewczyk.

– Jedni widzą w tym dzieło sztuki, inni koniecznie chcą to zburzyć i zapomnieć o tej przestrzeni. Wiem jedno: zawsze któreś środowisko będzie niezadowolone. To ma być publiczna przestrzeń, miejski plac, ale zdekomponujemy te szubienice – stwierdził prezydent Olsztyna. – Żeby zrobić to dobrze, zrobimy to poprzez konkurs architektoniczny. Żebyśmy przychodzili tu bez wstydu, ale żebyśmy też pamiętali o historii Olsztyna. Chcę więc, by elementy tego pomnika były wkomponowane w ten plac.

Aby taka przestrzeń mogła powstać, niezbędne będzie także usunięcie parkingu z placu Dunikowskiego. Znaczna część miejsc zostanie odtworzona w odnowionej pobliskiej przestrzeni u zbiegu ulic 22 Stycznia i Pieniężnego. Nad propozycją prezydenta dyskutują osoby zasiadające w roboczym zespole, który zajmuje się przyszłością pomnika autorstwa Xawerego Dunikowskiego. Celem jego prac jest przygotowanie założeń do ogólnopolskiego konkursu architektonicznego. Kiedy zostanie on rozpisany?

– Konkurs architektoniczny dotyczący zagospodarowania placu i pomnika Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej zostanie rozpisany w pierwszym kwartale 2026 roku – informuje Patryk Pulikowski, rzecznik olsztyńskiego magistratu.

A to oznacza, że szubienice nie znikną tak szybko z krajobrazu Olsztyna. Sam konkurs i wybranie najlepszych prac to kwestia kolejnych miesięcy. Dochodzi do tego znalezienia źródła finansowania planowanego przedsięwzięcia.

Przypomnijmy, że w 2022 roku władze miasta przeprowadziły badanie opinii społecznej, które wykonał Instytut Badań Rynkowych i Społecznych metodą CATI (telefonicznych standaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych) na próbie 1001 mieszkańców. Za przeniesieniem pomnika opowiedziało się 30 procent ankietowanych, za „pozostawieniem na placu Dunikowskiego, ale w jego otoczeniu winna być umieszczona pogłębiona i wyeksponowana informacja o zbrodniczych okolicznościach towarzyszących zajęciu Prus Wschodnich przez Armię Czerwoną" – 24 procent. Natomiast 16 procent ankietowanych wybrało „pozostawienie pomnika na placu Dunikowskiego, ale jego nazwa, przekaz ideowy i towarzyszące temu informacje powinny zostać całkowicie zmienione i nakierowane na ofiary systemów totalitarnych: faszyzmu i komunizmu, np. jako pomnik Ofiar Totalitaryzmu”.