Głusi mogą czuć muzykę, Głusi mogą śpiewać

— Spektakle, premiery, kolejne wydarzenia. To bardzo intensywny rok?
— Tak, bardzo intensywny, chociażby dlatego, że w tym roku zostałam zakwalifikowana aż do czterech stypendiów artystycznych. Wcześniej się nie udawało, a teraz nagle mogę realizować kilka.

— Warto być zdeterminowanym?
— Tak, to na pewno. Dziś powtarzam moim znajomym: „Twórzcie projekty, nawet jeśli będą musiały poczekać na swój czas”. Ja sama mam kilka spisanych kolejnych pomysłów. Wystarczy rozejrzeć się dokoła, poszukać możliwości i w końcu nadejdzie ten czas również dla nas. Warto próbować.

— Ty też podejmujesz ważne społecznie zadanie – łączysz świat słyszących i Głuchych.
— Traktuję teatr jako przestrzeń dialogu, empatii i przełamywania barier. Konsekwentnie podejmuję temat łączenia środowisk osób słyszących i Głuchych. Choć to nie dotyczy tylko tych środowisk. Tak naprawdę nieustannie trzeba sobie przypominać, że każdy z nas ma inną percepcję, każdy w inny sposób odbiera rzeczywistość. Kiedy na chwilę zaczniemy patrzeć na świat oczami innych, uczymy się empatii i zrozumienia, spokojnej komunikacji. To, że dziś pracuję z osobami głuchymi, nauczyło mnie cierpliwości i otwartości na innych. My często na co dzień nie mamy na to czasu. Szukam przestrzeni na to, byśmy mogli się lepiej poznać.

— Twoja droga zaczęła się od „GłuszczAntyK” – projektu, który był jednym z przedsięwzięć Desantu Kultury MOK.
— Projekt "GłuszczAntyK" nawiązywał do artystycznego dorobku niezapomnianego Bohdana Głuszczaka i dokonań Pantomimy Olsztyńskiej. Realizowałam go z Krzysią Gomółką-Pawlicką, z którą prowadziłyśmy wtedy Kolektyw Teatralny Babuszka. To wtedy powstała idea połączenia środowiska Głuchych i słyszących. Powstał spektakl, który próbował odpowiedzieć na pytanie, czy Pantomima mogłaby istnieć także dziś. I to był początek mojej drogi. Dziś czuję, że moje działania są mostem, który łączy społeczności Głuchych i słyszących.

— Niedawno miał miejsce kolejny wspaniały koncert, który jest kontynuacją twojej drogi, ale też pokazuje, że konsekwentnie wyznaczasz swoją artystyczną ścieżkę.
— To był koncert „W dwóch językach polskich. Muzyka Ciał. Rytm” wykonywany przez zespół złożony z osób słyszących i głuchych. Ten projekt pokazał mi, jak bardzo tego rodzaju wydarzenia są oczekiwane, jak bardzo potrzebne są inicjatywy, które zbliżą te dwa środowiska. Zaprosiłam po raz kolejny do współpracy Martę Andrzejczyk- pieśniarkę, monodramistkę, animatorkę społeczno-kulturalna, aktorkę Białego Teatru w Olsztynie, pedagożka teatru w Olsztyńskim Teatrze Lalek. Była to też Aleksandra Lipska - aktorka Olsztyńskiego Teatru Głuchych, Małgorzata Mickiewicz - aktorka Olsztyńskiego Teatru Głuchych, lektorka Polskiego Języka Migowego i Piotr Banaszek – autor muzyki, producent, aranżer, multiinstrumentalista, tłumacz filmów. To wydarzenie po raz kolejny pokazało mi, że kiedy spotykają się artyści otwarci na drugiego człowieka, ciepli, serdeczni, to można stworzyć przestrzeń do dialogu, do tego, by powstawało coś więcej niż tylko jeden koncert, by narodziła się chęć współpracy. Po tym koncercie jestem bardzo wdzięczna, że mam wokół siebie takich ludzi, że mogę z nimi działać, że są ze mną. Sama nie mogłabym nic. Nie doszłoby też do realizacji tego przedsięwzięcia, gdyby to, że był to projekt dofinansowany z Unii Europejskiej NextGenerationEU w ramach Krajowego Planu Odbudowy – KPO dla Kultury.

— Jakie były komentarze po koncercie?
— To były ogromne emocje. Po raz pierwszy osoby głuche mogły w Olsztynie wziąć udział w koncercie, posłuchać muzyki. Głusi mogą czuć muzykę, Głusi mogą śpiewać, Głusi mogą być twórcami muzyki. Dzieje się to też m.in. dlatego, że wykorzystuje się określone techniki przekazu. W przypadku tego koncertu po raz kolejny wykorzystaliśmy możliwości Visual Vernacular. To sztuka związana mocno z Kulturą Głuchych, ale odwołująca się do uniwersalnego przekazu emocji i opowiadania historii za pomocą ekspresji ciała, mimiki. Jest formą z pograniczna ekspresji teatralnej i literackiej, która łączy elementy takie jak mimika twarzy, pantomima, gesty, język migowy, storytelling i poezja kształtu, ruchu ciała. To sprawia, że osoby głuche mogły w pełni uczestniczyć w spektaklu czy koncercie. Ludzie wychodzili wzruszeni, uśmiechnięci.

— Jesteś dziś rozpoznawalna z działań łączących świat osób Głuchych i słyszących. Miałaś osoby niesłyszące w rodzinie?
— Nie. Wiesz, jaki jest największy komplement, który mogę usłyszeć od osób Głuchych? Kiedy poznaję nowe osoby i one myślą, że również jestem głucha lub jestem słyszącym dzieckiem głuchych rodziców. Dziś posługuję się językiem migowym już coraz lepiej i naprawdę porozumiewanie się w nim sprawia mi ogromną satysfakcję. Uwielbiam też śpiewać w tym języku. Niektórzy mówią, że wyglądam wtedy, jakbym tańczyła. Doceniam więc to, że mogę realizować takie projekty.

— Nie zwalniasz tempa. Już wkrótce kolejne ważne wydarzenie, w które też miałaś swój wkład.
— Dzięki stypendium z Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w Galerii Amfilada w MOK Olsztyn w dniach 22-25 maja zobaczycie wystawę poświęconą Olsztyńskiej Pantomimie Głuchych. To unikalne pamiątki o Olsztyńskiej Pantomimie, które udało mi się ocalić. Znajdą się też m.in. plakaty z Teatru im. Jaracza w Olsztynie, na których widnieją nazwiska aktorów Olsztyńskiej Pantomimy, którzy występowali w spektaklach. Strasznie żałuję, że tak wiele rzeczy przepadło, a Olsztyńska Pantomima była jednym z pierwszych tego typu przedsięwzięć na świecie. Dziś trzeba tę historię ocalić od zapomnienia.

Natalia Świniarska- aktorka, pedagożka teatru, inicjatorka i producentka wydarzeń kulturalnych. Absolwentka Policealnego Studium Aktorskiego im. Aleksandra Sewruka w Olsztynie (2019), Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego na kierunku filozofia (2019) i pedagogika opiekuńcza z socjoterapią (2021) oraz Uniwersytetu Warszawskiego (Instytut Kultury Polskiej) i Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie na kierunku pedagogika teatru (2023). Obecnie jest również instruktorką teatralną w MDK w Działdowie, skąd pochodzi.