Rządzą geny czy styl życia?

Zaczęło się — a jakże — od odwiecznie nurtującego ludzkość pytania: jaka jest recepta na długowieczność. Część badaczy twierdzi bowiem, że wszystko mamy zapisane w genach i nie ma siły, by coś zmienić. Jeśli twoi dziadkowie właśnie dożywają setki, ty prawdopodobnie także będziesz długo żyć. Inni utrzymują jednak, że to głównie nasz styl życia potrafi skrócić lub wydłużyć linię życia. Jeśli ktoś żyje długo, z pewnością dobrze się odżywia, unika alkoholu i papierosów; ten, kto żył krótko — sam był sobie winien.

— W połowie lat 90. XX w. większość uwagi skupiała się na zmianach stylu życia: spożywaniu odpowiednich pokarmów, wykonywaniu niezbędnych ćwiczeń, braku nałogów — wspomina dr Sanjay Gupta, amerykański neurochirurg i dziennikarz CNN. — Dziesięć lat później, po mapowaniu ludzkiego genomu i rozpoczęciu identyfikacji genów długowieczności, moi profesorowie coraz bardziej skupiali swoją uwagę na drzewie genealogicznym i naszym DNA.

Dr Gupta w swoim artykule o genie długowieczności opiera się na badaniach genetyka Thomasa Boucharda. — Warto przyjrzeć się bliźniętom jednojajowym — zachęca. Jego zdaniem najbardziej interesujące są te przypadki, gdy każde z bliźniąt dorastało w innej rodzinie, a tym samym w innych warunkach środowiskowych. Bliźnięta są niemal doskonałymi kopiami siebie. Gdyby długość życia uwarunkowana była genetycznie — każde z bliźniąt dożywałoby mniej więcej podobnego wieku, mimo dorastania w innych warunkach środowiska, inaczej się odżywiając i narażając się na inne czynniki szkodliwe. A tak się nie dzieje. W czym zatem tkwi tajemnica długowieczności?

— Długość życia w 20 proc. może zależeć od genów, jakie odziedziczyliśmy, ale na razie udało się poznać zaledwie 1 proc. z nich — uważa dr Peter Joshi z uniwersytetu w Edynburgu na łamach „Nature Communications”. Także dr Gupta twierdzi, że „silne cechy genetyczne — choroby serca i cukrzyca, mogą wpływać na długość życia. Późniejsze badania wykazały jednak, że różnice genetyczne prawdopodobnie wpływają tylko w około jednej czwartej na długość życia człowieka”. Resztę definiuje nasz styl życia.

A zatem to optymistyczne, że wpływ na nasze życie mamy przede wszystkim my sami i wybory, jakich dokonujemy. Wedle badań z Harvard School of Public Health, po wprowadzeniu tylko pięciu prostych nawyków kobiety są w stanie wydłużyć swoje życie o 14, a mężczyźni o 12 lat.

1. Zdrowa dieta
Wiadomo — podstawa. W ubiegłym tygodniu pisaliśmy o siedmiu nawykach zdrowego żywienia. Dużo wody, mało soli i cukru, błonnik, jajka, spożywane w małych ilościach, ale częste i regularne posiłki — to już spora część sukcesu. Lekarze i naukowcy zalecają całkowite usunięcie z diety pokarmów nadmiernie przetworzonych, z dużą ilością oczyszczonych węglowodanów — białego pieczywa, oczyszczonego ryżu, rozgotowanych makaronów, białych bułeczek, frytek, chipsów, słodyczy, przemysłowych lodów, cukru, słodzonych napoi gazowanych, piwa, coli, przemysłowych soków owocowych. Unikać musimy też dań gotowych, z puszek oraz potraw przygotowanych i podgrzewanych w kuchenkach mikrofalowych. To samo dotyczy wyrobów garmażeryjnych, przetworzonych tłuszczy roślinnych, przemysłowych majonezów, produktów masłopodobnych oraz nafaszerowanego chemią i mlekiem w proszku nabiału.

2. Regularna aktywność fizyczna
Nawet 30 minut nieprzerwanej aktywności fizycznej dziennie pozwoli utrzymać nasze ciało w odpowiedniej kondycji, wpłynie pozytywnie na cały organizm, pomoże w utrzymaniu prawidłowej wagi, a wyprodukowane w tym czasie endorfiny, czyli hormony szczęścia, poprawią także nasze samopoczucie.

3. Prawidłowa masa ciała
Patrz punkty 1 i 2. Jeśli zadbamy o prawidłową, bogatą w składniki odżywcze, a pozbawioną pustych kalorii dietę, a jednocześnie choć pół godziny dziennie poświęcimy na energiczny spacer — nasze zmartwienia o zbyt wysoką wagę i wskaźnik BMI znikną bezpowrotnie.

4. Alkohol z umiarem. Precz z paleniem
Wspomniany już dr Peter Joshi obliczył, że wypalanie jednej paczki papierosów dziennie przez wiele lat może skrócić życie o siedem lat — oczywiście o ile wcześniej nie zabije nas jeden z najbardziej śmiertelnych nowotworów: rak płuca.

5. Silna więź społeczna
Człowiek jest istotą stadną i nie powinien ze swoją naturą zrywać lub żyć jej wbrew. Dla własnego i naszych bliskich zdrowia każdy dzień powinniśmy zaczynać i kończyć wspólnym posiłkiem, rozmową, otwartym opowiadaniem o sukcesach i porażkach, motywacją i dawką dobrego humoru. Dobro, które dajemy innym — zawsze wróci też do nas.
Nie zrzucajmy zatem naszych problemów zdrowotnych na geny. Zapamiętajmy raczej, że sami jesteśmy panami naszego zdrowia i życia. Wystarczy, że odpowiednio o nie zadbamy — a dobrze nam posłużą długie lata!