Cmentarz ewangelicki (niemiecki) w Olecku przez niektórych mieszkańców jest traktowany jako dobre miejsce do wyprowadzania psów, a jeszcze inni urządzają tam sobie libacje alkoholowe. Takie zachowania są już coraz rzadsze, ale jednak nadal się zdarzają. Jakiś czas temu ktoś nawet zniszczył jeden z nagrobków kwatery żołnierzy niemieckich.

To oburzające, bo przecież nikt z nas nie chciałby, aby wandale zdewastowali grób naszych rodziców czy dziadków. Tego samego na pewno chcą ci, których przodkowie spoczywają na oleckim cmentarzu ewangelickim.

Zadbane i zapomniane cmentarze
W powiecie oleckim po I wojnie światowej utworzono 13 cmentarzy żołnierskich. W 11 innych miejscach (najczęściej na cmentarzach wiejskich) umieszczono zbiorowe lub pojedyncze mogiły. W Wilkasach i Pietraszach są to mogiły poza cmentarzem (samotne). Najbardziej zadbane są duże cmentarze położone w Olecku, Kowalach Oleckich, Zajdach (niedawno odnowiono krzyż w głównej alei), Markowskich, Wilkasach, Wieliczkach, które są ogrodzone i oczyszczone z krzaków i zarośli.

Także mniejsze cmentarze położone w Norkach i Nowym Młynie są uporządkowane. W Szeszkach leśnicy stale dbają o uporządkowanie cmentarza położonego w głębi lasu. W najgorszym stanie jest duży cmentarz w Mieruniszkach (zupełnie pozbawiony opieki) oraz oddalone od drogi cmentarze w Dorszach i Gutach (ze śladami po niedawnym rozkopywaniu grobów). Natomiast samotne mogiły i mogiły położone na wiejskich cmentarzach są przeważnie nieoznaczone i zupełnie zapomniane.

Łącznie w mogiłach i na cmentarzach w powiecie oleckim (razem z Mieruniszkami, Dorszami i Pietraszami) pochowanych jest 1126 żołnierzy, w tym 618 żołnierzy niemieckich i 508 rosyjskich.

Zachowało się 40 mogił
Kwatera żołnierzy niemieckich utworzona została na dawnym cmentarzu ewangelickim w Olecku (w jego zachodniej części). Projekt i urządzenie zostały wykonane w latach 20. XX wieku wg projektu opracowanego przez Graberamt w Gołdapi. Kwatera została założona na planie prostokąta o wymiarach 27,3 x 37,5 m, na trzech tarasach połączonych schodami, z wejściem od strony południowo-wschodniej. Od zachodu zamknięta jest murem kamiennym, a od wschodu skarpą. Granicę północną i południową wyznaczają murki i rzędy drzew. Między tarasem dolnym a środkowym znajduje się murek kamienny.

Taras środkowy od górnego dzieli skarpa, a na odcinku południowym mur kamienny. W zachodniej części tarasu górnego zachowały się fragmenty szpaleru grabowego, stanowiące ślad po istniejącym tutaj żywopłocie. Nagrobki rozmieszczono na 2 poziomach (tarasach), bez określonego porządku w datach pochówków. Po II wojnie światowej obiekt ulegał systematycznej dewastacji. Szczególnie duże spustoszenia dokonały się przy zachodniej granicy kwatery, gdzie zniszczono wszystkie krzyże oraz rozebrano mur.

W 1989 r. z inicjatywy Urzędu Miejskiego przeprowadzono prace remontowe przy murach oporowych. Gruntowny remont przeprowadzono w 1991 roku. Zachowało się 40 mogił z wojskowymi krzyżami betonowymi z inskrypcjami.

Z dużym prawdopodobieństwem można określić, że spoczywa w nich 107 żołnierzy niemieckich, w tym 69 znanych i 38 nieznanych. Nie zachowało się 41 nagrobków żołnierzy (17 znanych i 24 nieznanych). Były one prawdopodobnie wzdłuż zachodniej granicy obiektu. W tym miejscu obecnie znajduje się 9 krzyży bez napisów (symbolicznie odtworzone w 1991 roku).

Razem pochowanych zostało 148 żołnierzy. Większość krzyży na mogiłach jest zachowana w stopniu zadowalającym i posiada czytelne napisy. Jednak kilka krzyży jest uszkodzonych i wymaga zabiegów konserwatorskich.

Dragoni z Pułku Królowej Kirasjerów
Wśród poległych jest 17 dragonów z 5. Rezerwowego Pułku Dragonów (w 1914 roku w składzie 2. Pułku Królowej Kirasjerów), którzy polegli 17 sierpnia 1914 roku, gdy stawiali opór Rosjanom atakującym miasto od stron Sedrank.

Pochowano tam także 49 poległych w październiku i na początku listopada 1914 roku w walkach na wschodzie powiatu (Mieruniszki, Wilkasy, Wieliczki). Po prawej stronie kwatery pochowany został Franz Heisel, urodzony 20.8.1890 (zginął 2.11.1914 r. w wieku 24 lat) oraz trzech poległych w kampanii zimowej 1915 roku (luty - marzec) oraz pięciu poległych po zakończeniu działań wojennych na terenie powiatu, np: Albert Milewski z parku pojazdów 17 Korpusu Rezerwy i pracownik kolei Brombacher. W górnej części kwatery, na środku znajduje się kamień z wyrytym napisem Kirchbad. Nie wiadomo, czy związany z grobami żołnierskimi. Być może ustawiony został dopiero po zakończeniu budowy cmentarza.

Bezimienni żołnierze rosyjscy
Kwatera żołnierzy rosyjskich utworzona została na dawnym cmentarzu ewangelickim (w zachodniej części cmentarza) 50 m od kwatery niemieckiej i jest zbliżona do kwadratu o wymiarach około 16,3 x 16,7 m, z dziewięcioma zbiorowymi mogiłami. Na cmentarzu pochowanych jest 143 żołnierzy z 1 Dywizji Kawalerii generała Gurko. Dywizja została sformowana w miasteczkach wokół Moskwy, następnie przegrupowana do Suwałk. Na terenie powiatu oleckiego żołnierze przebywali od sierpnia 1914 roku do lutego 1915 roku.

Głównym akcentem założenia jest zbiorowa mogiła na rzucie kwadratu usytuowana w środku kwatery, z krzyżem prawosławnym z inskrypcjami. Mogiła ta kryje zwłoki 50 nieznanych żołnierzy rosyjskich. Jej zewnętrzne granice są podkreślone przez niską opaskę wykonaną z kamienia ciosanego, wewnątrz znajduje się obramowanie z piaskowcą, ściśle określające zarys właściwej mogiły.

Pozostałe mogiły ziemne są zlokalizowane wzdłuż zewnętrznych boków obiektu. Stan tablic jest zadowalający. W mogiłach tych spoczywa 93 bezimiennych żołnierzy armii rosyjskiej. Niestety, po II wojnie światowej obiekt nie był pielęgnowany i uległ znacznej dewastacji.

Józef Kunicki

LICZBA ŻOŁNIERZY POCHOWANYCH W POWIECIE OLECKIM
Kowale Oleckie 180, Zajdy 161, Markowskie 158, Olecko cm. ewangelicki niemiecki 148, Olecko cmentarz. ew. rosyjski 143, Wilkasy 85, Mieruniszki cm.woj. 59, Dorsze 43, Guty 36, Wieliczki 36, Nowy Młyn 17, Norki 17, Szeszki15, Gąski_1 3, Olecko cm. katolicki 3, Pietrasze 3, Kukowo 3, Świętajno 2, Krupin 2, Cimochy 2, Gąski_2 1, Mieruniszki cm. ew. 1, Rynie 1, Sobole 1, Szczecinki 1, Borawskie 1, Imionki 1, Jelonek 1, Kukowo cm. wiejski 1.

[

">kliknij
Problem z założeniem profilu? Potrzebujesz porady, jak napisać tekst? Napisz do mnie. Pomogę: Igor Hrywna