Nietykalni są wśród nas — czyli kto nie musi bać się zwolnień?

Najczęstszą i najbardziej drastyczną formą utraty pracy jest dyscyplinarka, na którą jednak trzeba sobie "zasłużyć". Szef może zwolnić nas w trybie dyscyplinarnym tylko wtedy, gdy poważnie naruszymy nasze obowiązki — dokonamy kradzieży, przyjdziemy do pracy pod wpływem alkoholu lub nie przyjdziemy wcale i nie wytłumaczymy tej nieobecności. Warto wiedzieć, że pracodawca może nas zwolnić tylko w ciągu miesiąca od przewinienia. Z dnia na dzień możemy stracić pracę także wtedy, gdy chorujemy dłużej niż trzy miesiące, a w danej firmie byliśmy zatrudnieni krócej niż pół roku. Jeśli natomiast dopadła nas choroba zawodowa lub ulegliśmy wypadkowi przy pracy, przedłużające się zwolnienie nie może być przyczyną wypowiedzenia.

W ciąży nie musisz się bać
Zwolnienia nie muszą się obawiać przede wszystkim kobiety w ciąży. Ciężarną pracownicę można zwolnić tylko wtedy, jeśli była zatrudniona na okres próbny krótszy niż trzy miesiące. W przypadku dłuższej umowy, jest ona automatycznie przedłużana do dnia porodu. Przyszłe mamy są też częściowo chronione przed dyscyplinarką — pracodawca może im ją wręczyć wyłącznie za zgoda związków zawodowych.
Pod ochrona są również kobiety na urlopach macierzyńskich oraz mężczyźni na tacierzyńskich. Również na urlopie wychowawczym można uniknąć utraty posady, jeśli wniosek o urlop zostanie złożony zanim pracodawca rozpocznie procedurę zwolnienia. Niestety, ani urlop wychowawczy, ani macierzyński nie chronią przed utratą pracy, jeśli zakład pracy upadnie lub zostanie zlikwidowany.

Spokojnie na zwolnieniu i urlopie
O pracę nie muszą martwić się też osoby w wieku przedemerytalnym. Nie może zostać zwolniony pracownik, któremu do emerytury zostało mniej niż cztery lata. Pracodawca nie może się z nim rozstać nawet wtedy, gdy osiągnie wiek emerytalny już po otrzymaniu wypowiedzenia. Wiek przedemerytalny chroni też w przypadku zwolnień grupowych. W takiej sytuacji pracodawca może najwyżej zmienić warunki pracy lub płacy. Seniorzy jednak nie zawsze mogą czuć się bezpiecznie. Mogą stracić posady m.in. jeśli są już emerytami i pracują na niepełny etat, jednocześnie pobierając świadczenie przedemerytalne lub gdy są w wieku przedemerytalnym i pobierają rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Bezpieczni są także pracownicy na zwolnieniu lekarskim, urlopie bezpłatnym, wypoczynkowym, szkoleniowym lub zdrowotnym. I na zwolnieniu, i na urlopie ochrona nie obowiązuje w przypadku likwidacji, upadłości lub zwolnień grupowych. Pracodawcy nie wolno też zwolnić pracownika przeciwstawiającego się jakiemukolwiek rodzajowi dyskryminacji.
Jeśli nie chcemy martwić się o utratę pracy, możemy też przystąpić do związków zawodowych. Ich działacze podlegają ochronie bez względu na to, czy mają umowę na czas określony czy nieokreślony. Warunkiem jest, by wśród pracowników firmy było co najmniej dziesięciu członków związków zawodowych. Podobnie, jak w pozostałych przypadkach, utrata pracy może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy.

Jacek Żerański
rzecznik prasowy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Olsztynie
Skargi dotyczące nieprawidłowości przy rozwiązaniu stosunku pracy stanowią około 10 procent ogółu kierowanych do nas skarg. Najczęściej chodzi o niewydanie przez pracodawcę świadectwa pracy, nieprawidłowości w jego treści, skrócenie okresu wypowiedzenia, niewypłacenie odprawy. Stosunkowo rzadko pracodawcy dokonują zwolnienia pracownika objętego szczególną ochroną — działacza związkowego czy pracownicy w ciąży, ponieważ zdają sobie sprawę z tego, że jest to rażące naruszenie prawa pracy. Wiemy jednak, że kiedy ten okres ochrony mija, niektórzy pracodawcy skrzętnie korzystają z możliwości zwolnienia niewygodnej czy niedyspozycyjnej osoby.