Powiat zamknięty w książce

Utworzony w wyniku reformy samorządowej 1998 roku powiat olsztyński obchodził niedawno jubileusz 20-lecia. Z tej okazji powstało naukowe opracowanie zatytułowane „Dzieje powiatu olsztyńskiego”, autorstwa znanego historyka prof. Stanisława Achremczyka oraz dr Jana Chłosty, publicysty piszącego artykuły i książki o tematyce warmińskiej. W środę w Strostwie Powiatowym w Olsztynie odbyła się promocja tej publikacji.

— Jesteśmy dumni z tego dzieła — powiedział Andrzej Abako, starosta olsztyński. — Postanowiliśmy wydać książkę o dziejach powiatu, aby godnie uczcić nasze dwudziestolecie i pokazać jednocześnie piękno naszego powiatu. Mamy tu przecież znakomitą tradycję historyczną.
— Pisanie tej opowieści to było dla mnie spotkanie niezwykłe, czasem zaskakujące — stwierdził prof. S. Achremczyk, autor pierwszej części tej publikacji.
I dalej: — Nie sądziłem, że nad jeziorem Pluszne, Łańskim, w okolicach Barczewa, gdzie porastała puszcza, znajdę jakiekolwiek ślady ludzkiej obecności. A tam istnieją one od 10 tysięcy lat. A potem przyszła nasza zachodnia cywilizacja, która starła się z cywilizacją staropruską. I po niej pozostała z kolei wyjątkowa pamiątka w postaci nazewnictwa. Jezioro Dywickie — Dejwis, czyli Bóg. Kurki — na cześć bgini Kurko, patronki dobrobytu i urodzaju. Dużo wałów podłużnych, dużo grodzisk obronnych. Zatem nowe europejskie osadnictwo nie wkroczyło do dzikiego kraju. Żyły tu różne plemiona, które nie zdążyły jedynie utworzyć własnego państwa przed nadejściem stojącej na wyższym poziomie, także militarnym, cywilizacji zachodu.

Dalsze dzieje powiatu, już pod zaborem pruskim, opisał z kolei dr Jan Chłosta. Poznajemy więc czasy zabiorów oraz wojen napoleońskich na Warmii, późniejsze uwłaszczenia gruntów, przemiany cywilizacyjne na początku XIX w. i w końcu migracje ludności. Po przejściu przez Warmię wojsk napoleońskich wprowadzono tu znaczące reformy społeczno-gospodarcze, znoszące wcześniejsze feudalne ograniczenia, przy jednoczesnym zwiększeniu podatków.

W 1808 roku uwłaszczono chłopów, co zmuszało gospodarzy do wykupu własnego gospodarstwa za wcale niemałe kwoty. U schyłku XIX wieku nastąpiło z kolei zaostrzenie polityki germanizacyjnej, odpowiedzią, na co było polskie przebudzenie narodowe. Poznajemy samych Warmiaków oraz poszukiwanie przez nich tożsamości, poznajemy też zjawisko Kulturkampfu oraz polski ruch narodowy, który był odpowiedzią na Kulturkampf.

Mamy w końcu czas dwóch wojen światowych, po czym dochodzimy do pierwszych, częściowo wolnych wyborów w Polsce w roku 1989, kiedy narodził się także samorząd terytorialny. Dr Chłosta opisał również zasady funkcjonowania samorządu oraz realizowane przez niego zadania. Publikacja zawiera dużo ilustracji: zdjęć oraz map, planów archiwalnych oraz współczesnych.

Oczywiście nie streścimy tutaj całej, liczącej ponad 600 stron publikacji Achremczyka i Chłosty. Pozostaje mi jedynie zachęcić do sięgnięcia po tę publikację i poznania dzięki niej bogatego dziedzictwa południowej Warmii, zwanej polską Warmią. — Czytając tę książkę, nie mamy wrażenia, że oto leży przed nami naukowe opracowanie historyczne. Czyta się ją naprawdę bardzo przyjemnie — podsumowała Magdalena Bujewicz-Mydlak, która zajmuje się promocją powiatu.

Andrzej Abako zapowiada podjęcie się jeszcze wydania historycznego opracowania dziejów współczesnych powiatu olsztyńskiego. — Poczekamy tylko na jakiś kolejny godny jubileusz — stwierdził.

Łukasz Czarnecki-Pacyński