Wincenty Witos: premier, lider ruchu ludowego i obrońca demokracji parlamentarnej

Powołanie Instytutu im. Wincentego Witosa to wydarzenie o wielkim znaczeniu zarówno symbolicznym, jak i edukacyjnym. Sejm przyjął ustawę w maju 2025 roku, a jej celem jest stworzenie państwowej instytucji badawczej, która upamiętni jedną z najwybitniejszych postaci polskiej historii – trzykrotnego premiera, lidera ruchu ludowego i obrońcę demokracji parlamentarnej. Jeszcze większego wymiaru tej inicjatywie nadaje fakt, że zaledwie dwa lata wcześniej Sąd Najwyższy formalnie unieważnił polityczny wyrok skazujący Witosa w tzw. procesie brzeskim. Dzisiejsza decyzja ustawodawcza to zatem nie tylko gest pamięci, ale trwałe dopełnienie historycznego zadośćuczynienia.

Uchwała w sprawie powołania Instytutu uzyskała zdecydowane poparcie Sejmu, a Senat przyjął ją jednogłośnie – co w obecnym klimacie politycznym stanowi rzadki, ale budujący przykład wspólnoty wokół spraw fundamentalnych. To pokazuje, że ponad bieżącymi sporami nadal potrafimy jako państwo mówić jednym głosem, gdy chodzi o obronę dobrego imienia tych, którzy zasłużyli na pamięć i szacunek całego narodu.

Instytut będzie miał swoją siedzibę w Warszawie i będzie podlegał ministrowi właściwemu ds. rolnictwa. Jego zadania to nie tylko badania nad historią ruchu ludowego i popularyzacja dziedzictwa Wincentego Witosa, ale także dokumentowanie zbrodni totalitaryzmów XX wieku, gromadzenie świadectw historycznych oraz działania edukacyjne – stypendia, konkursy, publikacje. Ma to być miejsce rzetelnej refleksji, nauki i formowania świadomości obywatelskiej kolejnych pokoleń.

Witos pozostaje symbolem odwagi cywilnej i lojalności wobec wartości konstytucyjnych – także wtedy, gdy przyszło mu za nie zapłacić wysoką cenę. Skazany przez sanacyjny reżim, zmuszony do emigracji, przez wiele lat był milczącym bohaterem. Dziś przywracamy mu głos, godność i należne miejsce w historii Polski.

Instytut jego imienia ma przypominać, że polityka może opierać się na służbie, a nie kalkulacji; że wierność przekonaniom, praca dla dobra wspólnego i przywiązanie do demokracji to nie przeszłość, lecz wyzwanie wciąż aktualne. To ważna decyzja – i zarazem zobowiązanie.

Gustaw Marek Brzezin, senator (Polskie Stronnictwo Ludowe)