Kamień Tatarski- historia, legendy i najprawdziwsze aspekty jego dewastacji

W okresie międzywojennym, określany był on mianem jednego z największych głazów narzutowych między Łabą a Niemnem.

Kilkanaście lat temu dokonałem jego opisu pod względem przyrodniczym, historycznym, jak również od strony legendy.

Tablica z opisem znajduje się przy boisku szkolnym w Tatarach. Pierwszą tablicę, która znajdowała tuż przy Kamieniu Tatarskim...skradziono. Poprosiłem o ulokowanie jej w tym miejscu, pomimo protestów Zygmunta Szatkowskiego, ówczesnego prezesa Lokalnej Organizacji Turystycznej powiatu nidzickiego. No i miał kol. Zygmunt rację.

Już w informatorach z końca XVIII w.,można znaleźć informacje o „Wielkim Głazie”, „Wielkim Kamieniu”, stanowiącym jedną z osobliwości wyróżniających Nidzicę.

Uwagę poświęca mu również Julius Gregorovius w swojej monografii Nidzicy wydanej w Kwidzyniu w 1883r. Jaki jest zatem akcent dotyczący historii Polski, a nawet polskiej racji stanu.

W czasie potopu szwedzkiego, w latach 1655-1660, lennik króla polskiego, elektor Prus Książęcych Fryderyk Wilhelm, w celu pozbycia się podległości lennej przeszedł na stronę Szwedów.

Król Jan Kazimierz w celu ukarania niesfornego lennika, wysłał hetmana polnego litewskiego Wincentego Gosiewskiego z wyprawą odwetową do Prus. W dniu 08 października 1656r. doszło do bitwy pod Prostkami w dolinie rzeki Ełk. Gosiewski rozbił połączone siły szwedzko- brandenburskie, które wsparł chorąży wielki litewski Bogusław Radziwiłł.

Sukces militarny nie zaowocował jednak sukcesem dyplomatycznym i w efekcie Prusy Książęce pozostały przy Szwecji, a renegat Bogusław Radziwiłł, w nagrodę otrzymał tytuł feldmarszałka szwedzkiego i tytuł namiestnika Prus Książęcych [1656-1659]. Według legendy, czy tylko legendy?..., jeden z czambułów tatarskich[ Tatarzy krymscy wcześniej i wówczas byli na żołdzie i usługach Rzeczypospolitej], dotarł pod Nidzicę.

Jest to zagadnienie na odrębną pasjonującą rozprawkę, bynajmniej nie tanią, celebrycką. Wróćmy do spraw dewastacji Kamienia Tatarskiego. W ostatnim czwartkowym wydaniu Naszej Gazety Nidzickiej [ z dnia 15.04. 2021r] znajduje się artykuł o jego bulwersującej dewastacji przez jakichś małolatów. Tymczasem dewastacja „Wielkiego Kamienia” ma „długą brodę”.

W latach trzydziestych ubiegłego wieku, odłupywano fragmenty głazu z przeznaczeniem na koła młyńskie. Jest to szczególnie widoczne po jego stronie wschodniej. Należy podkreślić, że jest o wiele więcej zagrożeń związanych z tym miejscem.

Zagrożenie dla zwiedzających stanowią uschnięte, spróchniałe, zwisające konary stojącego obok drzewa. Kilka metrów przed Kamieniem [ patrząc od strony miasta], znajduje się metalowy występ po usuniętej ławce, stanowiący zagrożenie, szczególnie dla małych dzieci, które potykając się o nierówności terenowe, mogą na niego wpaść twarzą.

Ponadto kamień posiada znaczące spękania, które można by zaspoinować przy okazji wykonywania innych prac porządkowo- naprawczych, oczywiście w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody.

Znaczącemu zniszczeniu uległa tablica z opisem Kamienia. Kilka lat temu, jeszcze przed objęciem funkcji sołtysa sołectwa Tatary, przez Panią Iwannę Paszkowską, robiono jakiś wykop.

Tablica stała na linii prowadzonego wykopu, no i buch, tablicę wyrzucono kilka metrów obok. I tak przez kilka miesięcy przeleżała ona sobie na boisku pod gołym niebem. Ponadto część treści na niej uległa dezaktualizacji – w odniesieniu do opisu istniejących aktualnie obiektów np. gospodarczych.

Nie miał szczęścia również teren przyległy do Kamienia Tatarskiego. Po jego stronie zachodniej znajdują się źródliska dopływu nr 1 Nidy, przez geodetów zaznaczonego na mapach jako rów.

W źródlisku tym znajdują nieczynne [ na szczęście] dawne doły spustowe oczyszczalni ścieków zlokalizowanej przy ul. Wyborskiej. Dla porządku wyjaśnijmy, że dopływ Nidy nr2 znajduję się w rejonie Lasu Zagrzewskiego, a dopływ nr 3 w Lesie Miejskim. Lista zaniedbań, zaniechań jest zatem długa.

Czy warto i czy można w obecnym pandemicznym czasie coś zrobić. A może warto byłoby tak spotkać się przy „Wielkim Głazie”, chlubie dawnej i obecnej Nidzicy w gronie osób decyzyjnych i merytorycznych oraz ustalić plan działania.

Z uwagi na wymieniony powyżej przeze mnie kontekst państwowej, polskiej racji stanu, można by do wskazanego przedsięwzięcia zaprosić Starostwo Powiatowe w Nidzicy. O ile udałoby się Policji ustalić, które to małolaty dewastowały Kamień, ich prace porządkowe w jego rejonie miałyby bezcenny wymiar wychowawczy.

Hubert Domański