CZYTAM, BO LUBIĘ: Philip Zimbardo - "Efekt Lucyfera"

Książka ta analizuje, dlaczego ludzie, którzy początkowo są uważani za dobrych i moralnych, potrafią popełniać okrutne i nieludzkie czyny, zwłaszcza gdy znajdują się w określonych warunkach.

Autor zaczyna od własnych badawczych doświadczeń, szczególnie od znanego eksperymentu więziennego, który przeprowadził w 1971 roku. Opisuje, jak studenci, którzy pierwotnie byli dobrymi ludźmi, stali się sadystycznymi strażnikami lub bezbronnymi więźniami w zaledwie kilka dni. Zimbardo analizuje mechanizmy psychologiczne i społeczne, które prowadzą do takiego zniekształcenia zachowania.

Po eksperymencie przeprowadził z uczestnikami rozmowy. „Byłem zaskoczony swoją postawą. Zmuszałem ich [więźniów] do obrażania się nawzajem i czyszczenia toalet gołymi rękoma. Właściwie zacząłem ich uważać za bydło i myślałem, że ciągle powinienem mieć na nich oko, żeby nic nie wywinęli”, opisuje uczestnik odgrywający rolę strażnika. Padały też zdania w rodzaju: „Autorytatywne zachowanie może być dobrą zabawą. Władza daję wielką przyjemność”. Większość strażników nie mogła uwierzyć, że posunęli się do takiego poziomu brutalności. Wielu było zaskoczonych odkryciem w sobie tego rodzaju osobowości i rzeczy, do jakich mogą być zdolni. Również więźniowie nie spodziewali się po sobie tak dużej uległości, kilkoro uważało się dotąd za ludzi asertywnych.

Książka zawiera również liczne przykłady z historii i współczesności, takie jak zbrodnie wojenne, ludobójstwo czy przypadki nadużyć w instytucjach. Autor pokazuje koncepcję "Efektu Lucyfera", która odnosi się do sytuacji, w której zwykli ludzie stają się sprawcami okrucieństw, gdy są w pewnych warunkach społecznych.

Jednym z kluczowych przesłań książki jest to, że środowisko i warunki społeczne mogą znacząco wpływać na ludzkie zachowanie, nawet jeśli jednostki same w sobie są dobrze ukształtowane moralnie. Zimbardo podkreśla również rolę systemów władzy i autorytetu, które mogą prowadzić do korupcji i dehumanizacji.

Mimo że tematyka "Efektu Lucyfera" jest trudna i czasem zatrważająca, to książka jest napisana w sposób przystępny. Zimbardo nie tylko analizuje problemy, ale również proponuje rozwiązania i wskazuje, jak zrozumienie tych mechanizmów może pomóc w zapobieganiu aktom okrucieństwa. To lektura, która skłania do refleksji nad naturą ludzkiego zachowania i skomplikowanymi interakcjami społecznymi.