Malownicze ruiny kościoła w Osetniku

Osetnik (niem. Wusen)... Warmia północna... ruiny kościoła p.w. św. Jakuba Starszego...

Wieś lokowana w roku 1289 przez biskupa Henryka Fleminga. Przywilej odnowiono w 1404 roku, a w roku 1637 ponownie, gdyż dwa poprzednie zaginęły podczas zawieruchy wojennej ze Szwedami.

Kościół wzniesiony w wieku XV lub wcześniej, być może na przełomie XIII - XIV. Pierwsze wzmianki o plebanie pochodzą sprzed roku 1480. Powtórna konsekracja świątyni odbyła się w roku 1582. Kościół był kilkakrotnie niszczony i poddawany różnym rekonstrukcjom.

W roku 1688 został spalony. Odbudowano go w latach 1698 - 1700. Wieża, którą dostawiono otrzymała wtedy barokowy hełm. Fasada wschodnia zyskała też nowy przyczółek barokowy. Świątynię przebudowano gruntownie jeszcze raz w 1729 roku, a w czasie remontu około 1880 roku została ona w dużym stopniu zniekształcona. Potwornie zniszczona w 1945 roku, pozostawiona bez starannej opieki popadła w ruinę (po wojnie jeszcze krótko był dach nad nawą).

Dzisiaj zachowane są jedynie fragmenty trzech ścian obwodowych, z resztkami tynku oraz dość dużymi ostrołukowymi oknami z XIX wieku i wiszącym na jednej ze ścian, mocno nadszarpniętym czasem, krucyfiksem.

Kościół był orientowany, murowany z cegły o układzie gotyckim, z wykorzystaniem kamienia polnego w partiach średniowiecznych, typu salowego, zbudowany na planie prostokąta. W czasie przebudowy otynkowany. Od zachodu z kwadratową wieżą, po której nie ma dzisiaj śladu (wysadzili ją Niemcy pod koniec II wojny światowej, stanowiła bowiem doskonały punkt obserwacyjny dla Rosjan). Od południa z kruchtą, natomiast od północy z zakrystią.

Na wschodniej ścianie widnieją pozostałości barokowego fryzu podokapowego oraz trójkątnego szczytu z 1729 roku. Po prawej stronie ścianę podpiera ceglana przypora, cudnie zarośnięta bluszczem.

Na zewnętrznej i wewnętrznej ścianie nawy, w dolnych jej partiach, zauważyć można zamurowane w roku 1729 blendy.
Wyposażenie kościoła uległo całkowitemu zniszczeniu lub zostało rozkradzione. To co ocalało umieszczono w kościele w Chwalęcinie. W 2005 roku Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie zyskało nowe eksponaty, gdyż trafiły tam XVIII - wieczne, 70 centymetrowe rzeźby autorstwa Jana Frei z Braniewa (rzeźbiarza specjalizującego się w wykonywaniu rzeźb ołtarzowych) św. św. Ambrożego i Augustyna. Stało to się dzięki spostrzegawczości Andrzeja Rzempołucha, który przeglądając katalog jednego z domów aukcyjnych w stolicy rozpoznał je, jako rzeźby należące do kościoła w Osetniku.

Kościół posadowiony jest na starym cmentarzu, można natknąć się na stare nagrobki i krzyże.

Mimo, że świątynia w Osetniku jest w dużym stopniu zrujnowana, ciekawostką jest fakt, że nadal odprawiane są w niej nabożeństwa, a ołtarzem jest zachowany do dnia dzisiejszego wiszący na ścianie krucyfiks.

Ruinami opiekują się harcerze z Hufca Orneta, którzy dbają o otoczenie, by można było do nich dojść i obejrzeć z bliska to magiczne miejsce.

Osetnik znajduje się na samym skraju zachodniej granicy powiatu lidzbarskiego, aby znaleźć tę wioskę trzeba udać się boczną droga z Ornety w kierunku Braniewa.

Mariola Adela Karpowicz

(Źródła: Praca zbiorowa, Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom I Święta Warmia, Kuria Metropolitarna Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 1999
Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_pw._%C5%9Bw._Jakuba_Starszego_w_Osetniku).