„Dom pamięta wszystkich, którzy w nim mieszkali”

Należy wspomnieć, że dr. Augustinus Spannenkrebs ( 1856-1931) stworzył pierwsze struktury szkolnictwa w naszym mieście. Na Placu Kościelnym, w dzisiejszym Domu Pielgrzyma były pierwsze salki lekcyjne dla ponad 600 dzieci. Miejsca brakowało, dr. Spannenkrebs zainicjował wtedy budowę pierwszej szkoły dla dziewcząt (w dzisiejszym domu zakonnym sióstr Pallotynek), z czasem, gdy stawała się zbyt mała powstał pomysł na budowę szkoły z czerwonej cegły, na dziejszej ulicy Mazurskiej, gdzie były cztery pierwsze klasy, w domu zakonnym Pallotynek dziewczęta kontynuowały naukę w klasach starszych. W katolickiej Warmii nauka nie mogła odbywać się koedukacyjnie. Dziewczęta oddzielone były od chłopców.

Późniejszym czasem szkoły dla dziewczat była „dwójka” na ulicy Szkolnej, dobudowana do szkoły dla chłopców w 1931 roku ( Szkoła Podstawowa Nr. 1) . To wszystko dotyczyło podstawowej wiedzy. Wiemy, że dr. Spannenkrebs pozakładał w naszym mieście także wyższą szkołę żeńską, w 1933 roku otrzymała imię Agnes Miegel ( dzisiejszy Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Kazimierza Jagiellończyka). Chłopcy przechodzili drogę nauki z Placu Kościelnego ( z salek ) na ulcę Szkolną, a potem mogli kontynuować ją w Państwowym Liceum Chłopięcym , podniesionym do rangi królewskiego ( dzisiejszy Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Staszica).

Po zakończonej II wojnie światowej, do budynku z czerwonej cegły wprowadziła się Zasadnicza Szkoła Zawodowa.

Od 2004 roku, kiedy Polska weszła już do Unii Europejskiej w budynku z czerwonej cegły powstała Wszechnica Warmińska. Jej założycielem i rektorem był prof. zw. dr hab. inż. nauk rolniczych rodem z Podlasia, Mirosław Łaguna. Wszechnica Warmińska funkcjonowała od 2004 do 2010 roku.

Wszechnica Warmińska rozpowszechniała wiedzę, podnosiła godność warmińskiej ziemi. informowała o tym, jaki jest stan badań i co warmińska ziemia rodziła.

Świadomie użyłam słowa rodziła, gdyż dane badawcze pochodzą sprzed prawie dwudziestu lat.

Pisząc korzystałam z „Tożsamości współczesnej Warmii”, wydanej w 2005 roku przez wydawnictwo Wszechnicy Warmińskiej w Lidzbarku Warmińskim, nie są to więc do końca moje własne słowa. Niemniej warto się nad nimi pochylić i odkurzyć kartki papieru.

Na Warmii od niepamiętnych czasów uprawiano różne rośliny, w tym i ogrodnicze. Przy klasztornych zamkach i dworach, wino produkowano z rodzimej winorośli w ogrodach przyklasztornych. Obfitość lasów i borów była bardzo duża. Zbierano jagody, czernice, brusznice, porzeczkę czerwoną i czarną, agrest, maliny i jeżyny. Prusowie byli ludem rolniczym, uprawiali różne rośliny, przy gospodarstwach rosły sady. Krzyżacy podbijając te ziemie spotykali uprawiane jabłonie, grusze, śliwy i wiśnie. Ostra zima 1323 wymroziła znaczną większość tego drzewostanu. Nie stosowano uprawy z płodozmianem, w Średniowieczu plonowanie było słabe, Na terenie Prus Książęcych przeprowadzano akcje sadzenia drzew owocowych . Berlin nakazywał sadzenie tysięcy drzew. X.B.W. Książę Biskup Warmiński Ignacy Krasicki wywarł duży wpływ na rozwój ogrodnictwa na Warmii. Wzbogacaniem zasobów leśnych zajmowali się leśnicy niemieccy , przed II wojną światową. Sprowadzali i sadzili drzewa i krzewy owocowe np. jarzęby, czeremchy, świdośliwę kanadyjską, w okolicach Dobrego Miasta do dziś. Na Warmii, w tzw. Nizinie Staropruskiej występuje dużo gatunków drzew, krzewów i bylin leśnych wydających jadalne owoce. W 1948 roku ustalono 14 odmian jabłoni.

W okresie lat 50-tych na Warmii rośliny jagodowe były sadzone tylko w ogrodach przydomowych i przyzagrodowych na samozaopatrzenie rodzin. Potem rozwijał się przemysł przetwórczy, sadownictwo ulegało pozytywnym przekształceniom. Producenci mieli mobilizację do sadzenia drzew i krzewów owocowych. Największy rozwój sadownictwa na Warmii był w latach 70-tych i 80-tych. Ostra zima 1986/ 87 zrobiła swoje. Zrekonstruowano wtedy sadownictwo, zmniejszono areał uprawy. Z podkładkami wegetatywnymi skarlającymi wzrost i przyspieszającymi rozpoczęcie plonowania sadzono w nowych sadach drzewa bardziej mrozoodporne .

Warmińska ziemia, jej sady i jagody.

Prof. Zdzisław Kawecki przebadał stan sadownictwa na Warmii i stwierdził, że
w okresie ostatnich prawie 70 lat największy areał zajmują sady jabłonowe oraz plantacje truskawki i porzeczki. Badał trzy powiaty Warmii, uznając, że największa powierzchnia upraw jest w powiecie olsztyńskim i braniewskim. W lidzbarskim ponad dwukrotnie większa od olsztyńskiego jest powierzchnia uprawna truskawki. Na południu Warmii dobrze działa przemysł przetwórczy i chłodnictwo stymulując uprawę porzeczki, truskawki, wiśni i śliwy z tzw. baz surowcowych.

Drzewa w sadach to 18 % powierzchni upraw województwa, a 24 % to rośliny jagodowe.

Warmińskie sady produkcyjne to 298 hektarów.

Najwięcej wszystkich sadów to powiat olsztyński, z wyjątkiem czereśni. Najwięcej czereśni jest w powiecie braniewskim, ze względu na łagodniejsze warunki klimatyczne .W powiecie lidzbarskim najwięcej powierzchni zajmują jabłonie -35 hektarów, wiśnie -7 hektarów. Tylko 1 hektar czereśni.

Warmia ma najwięcej roślin jagodowych, aż 490 hektarów, z dominującym powiatem braniewskim.

Przyroda może stać się podstawą gospodarki

Warmia za dr.inż. Zbigniewem Misiejukiem, specjalistą od przyrodniczych podstaw gospodarki przestrzennej lansuje politykę rozwoju regionów pod nazwą Wspólnej Polityki Rolnej i Obszarów Wiejskich dla Europy ( CARPE) Common Agricultural and Eual Policy for Europe: w stabilizacji rynku, dopłatach za środowisko rolnicze i krajobraz kulturowy, we wspieraniu zrównoważonego rozwoju obszarów i pomocy dostosowawczej w okresie transformacji

Polska jest pełnoprawnym członkiem społeczności międzynarodowej i zobowiązała się do realizacji idei zrównoważonego rozwoju, to konstytucyjna zasada przyjęta w ustawie zasadniczej z 1997 roku.

Teren województwa rzeźbią lasy, obszary podmokłe, mające niewątpliwie wpływ na ukształtowanie klimatyczne.a co za tym idzie wpływ na gospodarkę rolno-leśną i turystyczną. Klimat w powiecie lidzbarskim to duża zmienność zjawisk pogodowych. Wysoczyzna morenowa ukształtowała fale i pagórki,są tu wysokie walory geomorfologicznokrajobrazowe, obszar chronionego krajobrazu. Mamy rezerwat faunistyczny ”Mokradła żegockie”, ekologiczne użytki ok. 190 hektarów, obszar chroniony „Krajobrazu Równiny Orneckiej”.

Wg Zbigniewa Misiejuka region ma cenne ekosystemy, które pozostają w nieporozumieniu z zasobami naturalnymi. ulegają one nadmiernej eksploatacji, dochodzi do skażenia środowiska, dlatego jest tak niski poziom uprzemysłowienia i popytu. Misiejuk uważał, że rolnicy proekologiczni, wiejska turystyka potrzebują rekompensacyjnego programu, żeby podnosić walory środowiska. że wiejska turystyka potrzebuje minimalnej produkcji odpadów, zanieczyszczeń i oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych.a taki wielofunkcyjny rozwój zrównoważony przyniesie dobrobyt społeczno-gospodarczy.

Wszechnica Warmińska / Wyższa Szkoła Zawodowa w Lidzbarku Warmińskim przestała istnieć w 2010 roku.

Jak ma się Warmia 15 lat później, o to warto byłoby zapytać fachowców uniwersyteckich albo zwyczajnie rolników, którzy na warmińskiej ziemi żyją i ją uprawiają bądź zajmują się hodowlą.

W 2014 roku w budynku z czerwonej cegły powstało Przedszkole Niepubliczne Akademia Uśmiechu, na byłej ulicy Spannenkrebsstrasse, potem Zielonej, dzisiaj Mazurskiej .

Historia wciąż pisze się dalej, tworzą ją „czas i ludzie”.

Beata Błażejewicz-Holzhey