Powstaje mural upamiętniający 500-lecie Reformacji na Mazurach

Już niebawem ściana Przedszkola „Plastuś” przy ul. Słowackiego 25 w Ełku zyska zupełnie nowy wygląd. Powstanie tam wyjątkowy mural, którego celem jest upamiętnienie 500-lecia Reformacji na Mazurach. To kolejny przykład wykorzystania sztuki ulicznej jako nośnika historii i tożsamości regionu.

Mural, który niebawem zostanie ukończony, nawiązuje do niezwykle ważnego wydarzenia w dziejach Mazur. Najstarsza diecezja ewangelicka na świecie, diecezja mazurska, obchodzi jubileusz 500 lat. Jej powstanie wiąże się z hołdem pruskim w 1525 roku, przy okazji którego książę Albrecht Hohenzollern, dawny wielki mistrz zakonu krzyżackiego, najpierw przyjął tytuł księcia pruskiego, a kilka miesięcy później przeszedł na luteranizm. Wraz z Albrechtem Hohenzollernem nową religię zaczęli wyznawać mieszkańcy Prus. To właśnie w tym roku, 6 lipca, w Mrągowie odbyły się centralne obchody jubileuszu, z udziałem m.in. biskupa diecezji Pawła Hause, marszałka województwa Marcina Kuchcińskiego oraz wicewojewody Mateusza Szauera, który reprezentował Sekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasza Szymańskiego.

Po ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej w latach 1519-21 katolickie państwo zakonne w Prusach nie miało już racji bytu. Twarda, średniowieczna reguła krzyżacka nie przystawała do realiów nowej epoki.

W samym zakonie rosła opozycja; wielu braci wzywało mistrza do reform. Ostatni mistrz, Albrecht Hohenzollern, który był spokrewniony z królem Zygmuntem Starym, zdecydował, że zostanie lennikiem Polski.

Traktat krakowski został podpisany 8 kwietnia 1525 roku, a dwa dni później na rynku w Krakowie już nie jako wielki mistrz zakonu krzyżackiego, ale jako świecki książę Albrecht złożył hołd polskiemu królowi. Scenę tę po kilku stuleciach uwiecznił na obrazie Jan Matejko.

Pruski władca nie zamierzał poprzestać na byciu polskim lennikiem. By budować nowe, silne państwo, za namową Marcina Lutra postanowił zmienić wyznanie z katolickiego na luterańskie.

Wraz z nową wiarą książę Albrecht wprowadził w Prusach zasadę „czyja władza, tego religia” i zobowiązał do przejścia na luteranizm wszystkich poddanych. Ci, którzy nadal chcieli być katolikami, musieli się wyprowadzić, choćby na sąsiednią Warmię, zarządzaną od XIII wieku przez katolickich biskupów.

— Większość ludzi przystawała na nowe porządki kościelne, które stanowiły reformę społeczeństwa, przyczyniły się do rozwoju oświaty, kultury i ogólnej moralności, a także nowego podejścia do Pisma Świętego — podkreślił biskup ewangelicki diecezji mazurskiej Paweł Hause.

Wyjaśnił, że szczególne znaczenie miało dla ludzi to, że nagle rozumieli modlitwy i Pismo Święte.

— Proszę sobie wyobrazić, jak ludność reagowała na przykład na to, że nabożeństwa odprawiane były w zrozumiałych dla niej językach: polskim, niemieckim czy litewskim — dodał.

Przypomniał, że hołd pruski i wprowadzenie nowego wyznania w Prusach ściśle się ze sobą wiążą, dlatego mazurscy ewangelicy w tym roku świętują 500-lecie powstania diecezji.

Prusy Książęce było pierwszym luterańskim państwem na świecie. Edykt reformacyjny księcia Albrechta datowany jest na 6 lipca 1525 roku, a wprowadzenie na sejmie w Królewcu agendy i porządku kościelnego nastąpiło 10 grudnia 1525 roku.

Obecny kształt diecezji mazurskiej jest inny niż granice państwa księcia Albrechta. Te sięgały w kierunku Pomorza, do Elbląga i Gdańska, natomiast na północy obejmowały obszary, które dziś stanowią obwód królewiecki.

Obecnie diecezja mazurska liczy mniej niż 10 tys. wiernych. Oznacza to, że ewangelicy na Mazurach stanowią diasporę. Gwałtowny spadek ich liczby wiąże się przede wszystkim z ruchami migracyjnymi po II wojnie światowej, kiedy bardzo wielu Mazurów polskiego pochodzenia opuściło te tereny, a Mazury zostały zasiedlone przez ludność napływową wyznania katolickiego. Ewangelicy stanowią teraz mniej niż 1 proc. mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego.

Diecezja mazurska liczy 15 parafii. Jej majątek stanowi blisko 50 budynków sakralnych: kościołów i kaplic. Siedziba biskupstwa mieści się w Kętrzynie. Diecezja mazurska jest jedną z 6 diecezji Kościoła luterańskiego w Polsce.

Mural w Ełku będzie symbolicznym podkreśleniem tych wartości i przypomnieniem o dziedzictwie, które przez wieki kształtowało duchowość i tożsamość mieszkańców Mazur. Współczesna Diecezja Mazurska, choć liczy dziś mniej niż 10 tysięcy wiernych, nadal odgrywa ważną rolę w pielęgnowaniu pamięci o tamtych wydarzeniach i budowaniu mostów porozumienia między różnymi wspólnotami religijnymi.

Nowe dzieło na ścianie przedszkola będzie już czwartym muralem, który w ostatnim czasie pojawił się w Ełku. Wcześniej, z okazji obchodów 600-lecia lokacji miasta, powstały trzy inne murale. Pierwszy powstał pod wiaduktem łączącym ulice Suwalską i Dąbrowskiego. Kolejny, przedstawiający starą część Ełku, widok na kamienice oraz kościoły Najświętszego Serca Jezusowego i katedrę św. Wojciecha, zdobi ścianę kamienicy przy ul. Elizy Orzeszkowej 22 (na podstawie linorytu ełckiego artysty Edmunda Korzeniewskiego). Trzeci powstał na budynku w sąsiedztwie ełckiego dworca. Każdy z nich to nie tylko artystyczna ozdoba przestrzeni publicznej, ale też nośnik wiedzy i lokalnej tożsamości. Dodanie do tej kolekcji muralu o tematyce reformacyjnej jeszcze bardziej wzbogaci mapę kulturową Ełku i przypomni, że historia regionu to opowieść wielu religii, narodowości i tradycji. Autorem wszystkich murali jest ełcki artysta Piotr Topczyłko „Vinci”.

W mieście, w którym przez wieki współistniały różne grupy wyznaniowe i etniczne, taki mural ma szansę stać się nie tylko hołdem dla przeszłości, ale także symbolem otwartości i dialogu.