Nauka pod gwiazdami. Frombork na dwa dni stał się stolicą odkrywców

Już od południa dziedziniec katedralny tętnił życiem. Na uczestników czekała wystawa poświęcona Układowi Słonecznemu, warsztaty fizyczne i chemiczne oraz obserwacje Słońca przez największe w Polsce mobilne teleskopy.

– Przez teleskopy można zobaczyć strukturę Słońca, a jego barwa okazuje się zupełnie inna niż ta, którą widzimy gołym okiem – bardziej pomarańczowa. To niezwykłe przeżycie, które przywołuje wspomnienia ze szkolnych lat – mówiły podekscytowane uczestniczki pikniku. – Odwiedziłyśmy też stanowiska chemiczne, gdzie prezentowano fascynujące eksperymenty. Można było sprawdzić, jak pachną różne kwiaty i drzewa, zobaczyć, co dzieje się po wrzuceniu przedmiotu do ciekłego azotu, a nawet przekonać się, jak reaguje na niego ludzka skóra – dodawali uczestnicy wydarzenia.

Eksperymenty prowadzone w ramach tzw. parku naukowego stały się punktem obowiązkowym dla młodzieży i dorosłych, którzy chcieli na własnej skórze przekonać się, że nauka to nie tylko teoria.

Wieczorem oczy wszystkich skierowały się ku niebu. Wspólne obserwacje Perseidów – najpopularniejszego letniego roju meteorów – zgromadziły prawdziwe tłumy.
– Perseidy to błyski na niebie, które powstają, gdy Ziemia przecina strumień cząstek pozostawionych przez kometę. Cząstki, choć maleńkie jak ziarna piasku, rozpalają atmosferę, tworząc półsekundowe błyski, które widzimy jako spadające gwiazdy – tłumaczył Robert Szaj z Fundacji Nicolaus Copernicus.

Co ciekawe, dzień wcześniej – 11 sierpnia – „Noc Perseidów” odbyła się w Lubawskim Centrum Aktywności Społecznej, gdzie tłumnie przybyli mieszkańcy, by wspólnie obserwować niebo i posłuchać opowieści o zjawiskach astronomicznych.

Tegoroczny piknik zbiegł się z jubileuszem – mija właśnie 10 lat od przekształcenia dawnego obserwatorium astronomicznego w nowoczesny Park Astronomiczny, będący częścią Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku.

– Kiedy otwieraliśmy Park, udało się zrealizować pierwotne założenie obserwatorium. Historyczne instrumenty, w tym ten najstarszy – mający dziś 142 lata – trafiły na swoje miejsce. Połączyliśmy historię z edukacją – wspomina Małgorzata Czupajło, kierownik działu edukacji Planetarium i Parku Astronomicznego.

Jak podkreśla, największą radość sprawia jej zachwyt dzieci i młodzieży. – Często słyszę: „Proszę pani, to niemożliwe, pani to przykleiła!”. A to po prostu magia tego, że widzą coś na własne oczy, a nie na ekranie.

Czupajło marzy o tym, aby teren Parku przekształcić w wielką interaktywną wystawę optyczną i stworzyć małe planetarium, które pozwoli „opowiadać o gwiazdach nawet w pochmurne noce”.

Piknik to nie tylko pokazy i warsztaty. W pobliskiej Wozowni Sztuki można było odwiedzić dwie wystawy – pierwszą poświęconą wybitnym polskim uczonym: Marii Skłodowskiej-Curie, Ignacemu Łukasiewiczowi i Janowi Czochralskiemu, oraz drugą – prezentującą najbardziej spektakularne Nagrody Nobla ostatniej dekady.
– Ignacy Łukasiewicz pierwszy zaczął rafinować ropę naftową, bez której dziś nie mielibyśmy samochodów czy leków. Maria Skłodowska-Curie podczas I wojny światowej ratowała życie tysiącom rannych, wykorzystując promieniowanie do prześwietleń. A Jan Czochralski? Bez niego nie byłoby elektroniki. To naukowcy, którzy stworzyli naszą teraźniejszość – przypomina Robert Szaj.

Drugą wystawę przygotowano we współpracy z Eweliną Zambrzycką-Kościelnicką z National Geographic. – Wybraliśmy najbardziej spektakularne nagrody Nobla z ostatnich 10 lat – od odkrywców planet pozasłonecznych, przez badaczy czarnych dziur, po pionierów nowych metod leczenia i chemii – mówi Szaj.
Wydarzenie 12 sierpnia zostało zorganizowane dzięki wsparciu Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego i Narodowego Centrum Kultury i programu „Kultura Interwencje Edycja 2026”, a 13 sierpnia w ramach projektu „Młodzi Odkrywcy” Fundacji Nicolaus Copernicus, współfinansowanego przez program ODKRYWCY Ministerstwa Edukacji Narodowej.

– Piknik astronomiczny wypełnił plac przed katedrą, w miejscu, gdzie przez lata żył i pracował Mikołaj Kopernik. To tutaj powstała teoria heliocentryczna, która odmieniła losy świata. Zaprosiliśmy wszystkich – dzieci, młodzież i dorosłych – by wspólnie bawić się i uczyć. To nie tylko pokazy i warsztaty, ale też spotkania z naukowcami i nocne obserwacje Perseidów – podkreśla Robert Szaj.

Frombork po raz kolejny udowodnił, że potrafi łączyć przeszłość z przyszłością. Tu, gdzie Kopernik stworzył wizję nowego porządku kosmosu, dziś młodzi ludzie uczą się, jak patrzeć w niebo i odkrywać świat.

Podczas pikniku naukowego nie zabrakło również części wykładowej, w której uczestnicy mogli wysłuchać wystąpień uznanych ekspertów i popularyzatorów nauki. Ks. dr Jacek Wojtkowski odkrywał tajemnice historii, prezentując kulisy odkrycia grobu Mikołaja Kopernika, a prof. dr hab. Andrzej Niedzielski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu opowiadał, w jaki sposób naukowcy odkrywają planety krążące wokół innych gwiazd. Małgorzata Czupajło, kierownik Działu Edukacji Planetarium i Parku Astronomicznego, w wykładzie „Od Obserwatorium do Parku Astronomicznego. Kosmiczna historia” przybliżyła dzieje i rozwój fromborskiego Parku Astronomicznego. Robert Szaj z Fundacji Nicolaus Copernicus wystąpił dwukrotnie: najpierw z prelekcją „Gdy Słońce zgasło…”, a następnie zaprezentował przedpremierowo film dokumentalny „Świat Mikołaja Kopernika II”. Magdalena Pilska-Piotrowska z Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego opowiadała o „kosmicznych gościach”, czyli obiektach przybywających z przestrzeni międzygwiezdnej.

Nauka okazała się nie tylko wiedzą, ale i doświadczeniem – żywym, barwnym i dostępnym dla każdego. A gdy nocą nad katedrą rozbłyskiwały spadające gwiazdy, trudno było oprzeć się wrażeniu, że właśnie w takich chwilach rodzą się przyszli odkrywcy.

Sylwester Kasprowicz