70 lat temu w Stoczku Klasztornym uwięziono Prymasa Tysiąclecia

Na Warmii mamy dwa miejsca w sposób szczególny związane z Prymasem Tysiąclecia. To wspomniany Stoczek i Orzechowo, podolsztyńska wieś, w której kardynał Stefan Wyszyński odpoczywał w sierpniu 1953 roku, miesiąc przed aresztowaniem. Po raz drugi na Warmii Prymas znalazł się wbrew swojej woli. Do Stoczka Klasztornego pod Lidzbarkiem trafił 12 października 1953 roku, już jako więzień komunistów.

Powstanie tego sanktuarium „zawdzięczamy” Szwedom, którzy w pierwszej połowie XVII wieku pustoszyli północne ziemie Rzeczypospolitej, w tym Warmię. Bazylika w Stoczku Klasztornym została wybudowana przez biskupa warmińskiego Mikołaja Szyszkowskiego, jako wotum wdzięczności za podpisanie rozejmu ze Szwedami w 1635 roku.

— Najłaskawszy Król (…) wezwał na naradę Czcigodnych Biskupów, aby wskazali, w jaki sposób przebłagać Boży Majestat i uspokoić burzę. W imieniu wszystkich dostojników zabrał głos Najdostojniejszy Biskup Warmii i Sambii – Szyszkowski. Radził wznieść w jego diecezji, na miejscu wskazanym przez Boga, Świątynię Pokoju na cześć Pani Nieba. Ten projekt spotkał się z powszechnym aplauzem — czytamy we wspomnieniach z tamtych czasów. I tak się stało, a wybór padł właśnie na podlidzbarski Stoczek.

Do naszych czasów zachował się tam między innymi ołtarz z 1713 roku z obrazem Matki Bożej z 1640 roku, który jest okryty srebrną sukienką z 1687 roku (obraz ten został w 1983 roku ukoronowany przez św. Jana Pawła II). Na obrazie zawieszone są bursztynowe korale – wotum kardynała Stefana Wyszyńskiego, który przez prawie rok (12.10.1953 – 6.10.1954) był więziony w Stoczku przez komunistów.

— Pobyt w więzieniu wyraźnie pokazuje, jak Prymas dorastał do świętości — wyjaśniał ks. dr Andrzej Gałka, sędzia w procesie beatyfikacyjnym kard. Wyszyńskiego. — Był to dla niego czas bliskiej przyjaźni z Panem Jezusem i z Matką Bożą. Umiał zaufać Bożej Opatrzności, dostrzec wolę Bożą w swoim życiu. Dlatego wyszedł z więzienia jako zupełnie inny człowiek.

Ciebie za Patronkę naszą i za Królową Narodu polskiego uznajemy

To w Stoczku kardynał Stefan Wyszyński (1948-1981) dokonał 8 grudnia 1953 roku aktu duchowego oddania się Matce Bożej. — Przez 3 tygodnie przygotowywałem duszę swoją na ten dzień (…) oddałem się dziś przez ręce mej Najlepszej Matki w całkowitą niewolę Chrystusowi Panu. W tym widzę łaskę dnia, że sam Bóg stworzył czas na dokonanie tego radosnego dzieła — zanotował w swoich zapiskach Prymas.

Trzy lata później zaowocowało to Jasnogórskimi Ślubami Narodu Polskiego, modlitwą-przyrzeczeniem, które złożyło na Jasnej Górze ponad milion wiernych.

— Królowo Polski! Odnawiamy dziś śluby Przodków naszych i Ciebie za Patronkę naszą i za Królową Narodu polskiego uznajemy. Zarówno siebie samych, jak i wszystkie ziemie polskie i wszystek lud polecamy Twojej szczególnej opiece i obronie. Wzywamy pokornie pomocy i miłosierdzia w walce o dochowanie wierności Bogu, Krzyżowi i Ewangelii, Kościołowi świętemu i jego Pasterzom, Ojczyźnie naszej świętej — ślubowali.

W następnym roku ogłoszono 10-letni program duszpasterski przygotowujący Polaków do obchodów tysiąclecia chrztu Polski. Oba te wydarzenia miały nie tylko wielki wpływ na życie duchowe katolików, ale także złamało ateizujące zapędy komunistów.

Stoczek Klasztorny po raz drugi wpisał się w historię Polski i Kościoła Katolickiego w tym roku. Zgromadzeni na 395. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski biskupi sprawowali tam Eucharystię. Na jej zakończenie kapłani ponowili Akt Zawierzenia Matce Bożej napisany przez kard. Stefana Wyszyńskiego w Stoczku Klasztornym w 1953 roku. Akt odczytał Prymas Polski abp Wojciech Polak.

Rolę, jaką odegrał bł. Stefan Wyszyński (Prymas Polski w latach w latach 1948-1981) w powojennych dziejach Kościoła katolickiego w Polsce i Polaków, trudno przecenić.
Wystarczy tu wspomnieć choćby słowa św. Jana Pawła II skierowane do Prymasa, ale i wszystkich Polaków: „Nie byłoby na Stolicy Piotrowej tego Papieża-Polaka, który dziś pełen bojaźni Bożej, ale i pełen ufności rozpoczyna nowy Pontyfikat, gdyby nie było Twojej wiary, niecofającej się przed więzieniem i cierpieniem, Twojej heroicznej nadziei, Twego zawierzenia bez reszty Matce Kościoła, gdyby nie było Jasnej Góry i tego całego okresu dziejów Kościoła w Ojczyźnie naszej, które związane są z Twoim biskupim i prymasowskim posługiwaniem”.

— Szczególnym przedmiotem takiej medytacji uczyńcie postać niezapomnianego Prymasa, świętej pamięci Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Jego osobę, Jego naukę, Jego rolę w jakże trudnym okresie naszej historii. To wszystko uczyńcie przedmiotem medytacji i podejmijcie to wielkie i trudne dzieło, dziedzictwo przeszło tysiącletniej historii, na którym On, Kardynał Stefan, Prymas Polski, dobry Pasterz, wycisnął trwałe, niezatarte piętno — powiedział z kolei Ojciec Święty po śmierci Prymasa.

12 września 2021 Kardynał Stefan Wyszyński został beatyfikowany i włączony w poczet Błogosławionych Kościoła katolickiego. W październiku 2023 roku do Stoczka trafiła relikwia bł. kard. Stefana Wyszyńskiego. To kropla krwi otrzymana z archidiecezji warszawskiej pochodząca od lekarzy, którzy opiekowali się kardynałem w ostatnim stadium choroby.

Bajka? Nie bajka!

Celę, w której przebywał Prymas, można zwiedzać. Część sprzętów to oryginalne wyposażenie z czasu jego uwięzienia. Za oknami rozciąga się ogród. Widać z nich jodłę, która natchnęła Prymasa do proroczego zapisku dotyczącego upadku komunizmu.

— Siadła wrona na czole wyniosłej jodły. Spojrzała władczo wokół i wydała okrzyk zwycięstwa. Jodła ani drgnie… Wszak tyle chmur już przeszło nad jej czołem, tyle ptaków przelotnych tu się zatrzymało. Poszły, jak ty pójdziesz. Nie twoje to miejsce. Cóż zdołasz krzykiem zdziałać?… Był las, nie było was – i nie będzie was, będzie las. Bajka? Nie bajka! — to fragment z „Zapisków więziennych” Prymasa z 1953 roku.
Urzeczywistnienia się „Nie bajki” doczekaliśmy się w 1989 roku…

Igor Hrywna