Marszałek Piłsudski do Tuchaczewskiego: Bierz d..ę w troki i ....

Wbrew pozorom wiele państw nie kwapiło się wtedy do pomocy Rzeczypospolitej. Na przykład Czesi nie zgodzili się na przewóz przez ich terytorium uzbrojenia z Węgier, podobnie zresztą jak Austriacy. Premier Wielkiej Brytanii prowadził z kolei tajne rozmowy z bolszewikami. Polskę wsparła za to bardzo mocno Francja. Paryż przysłał nad Wisłę ponad tysiąc oficerów, którzy szkolili polskich żołnierzy, ale nie brali udziału w walkach, oraz Węgry.

Jedynym państwem, którego żołnierze walczyli zbrojnie razem z Polakami przeciwko rosyjskim bolszewikom, była Ukraińska Republika Ludowa (jeszcze w 1919 roku bili się oni z Polakami o kształt przyszłej granicy pomiędzy obu krajami.

Jednym z nich był generał Marko Bezruczko (1883-1944), który urodził się na wschodniej Ukrainie, a zmarł w Warszawie. Bezruczko po podpisaniu w 1920 roku sojuszu polsko-ukraińskiego został dowódcą ukraińskiej 6 Dywizji Strzeleckiej. Brał udział w wyprawie kijowskiej.

Od lewej: Gen. Antoni Listowski, Szymon Petlura, płk Wołodymyr Salśkyj, płk Marko Bezruczko, oficerowie ukraińscy i polscy. Berdyczów, wyprawa kijowska – kwiecień 1920.

Potem Bezruczce powierzono obronę Zamościa. Bolszewicy szli tamtędy na Warszawę, by połączyć się z siłami Tuchaczewskiego.

— Ukraińscy żołnierze bili się obok nas, jakby to był jakiś konkurs popisu. Nie drgnęli ani razu, a ich artylerzyści okazali się pracownikami pierwszej klasy — tak wspominał ich jeden z polskich oficerów.
Miasto udało się obronić. Dzięki temu Piłsudskiemu było łatwiej przetrzepać pod Warszawą skórę Tuchaczewskiemu.

Po zakończeniu wojny Bezruczko mieszkał w Warszawie. Pracował w Polskim Wojskowym Instytucie Kartograficznym. Zmarł w lutym 1944 roku. Spoczywa na prawosławnym cmentarzu na warszawskiej Woli (na zdjęciu) razem z blisko stu oficerami armii Ukraińskiej Republiki Ludowej.

Bezruczko przez lata był bohaterem zapomnianym i przez rodaków i przez sojuszników. Zaczęło się to zmieniać dopiero kilka lat temu. Na Ukrainie w kilku miastach jego imieniem nazwano ulice. W 2016 roku Antoni Macierewicz, ówczesny szef MON, jako pierwszy polski minister złożył kwiaty na jego grobie. W 2018 roku imieniem Bezruczki nazwano rondo we Wrocławiu, potem skwer w Warszawie. A w 2021 roku – rondo w Olsztynie.

Niestety historia lubi się powtarzać. Bezruczko urodził się w Tokmaku w obwodzie zaporoskim. To miasto od 2022 roku jest okupowane przez Rosjan.

Igor Hrywna

Na głównym zdjęciu Marszałek Piłsudski i Ataman Symon Petlura w Winnicy 18 maja 1920 roku