To pierwsza taka tablica na Warmii i Mazurach. W Olsztynie oznakowano dawny cmentarz żydowski

Oznakowanie cmentarza żydowskiego przy ul. Zyndrama z Maszkowic w Olsztynie to efekt programu znakowania takich miejsc w całym kraju, który od 2017 roku prowadzi Narodowy Instytut Dziedzictwa.

— Tablice mają upamiętniać obecność społeczności żydowskiej w wielu polskich miastach i miasteczkach — powiedziała podczas odsłaniania tablicy zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID) Monika Bogdanowska.

Cmentarz żydowski w Olsztynie jest pierwszym oznakowanym w ten sposób cmentarzem na Warmii i Mazurach.

— W niektórych miejscowościach, np. w Mikołajkach, czy Górowie Iławeckim cmentarze zostały oznakowane, ale jeśli właściciele terenu będą chcieli oznakować te miejsca w taki oficjalny sposób, powinni złożyć wniosek do NID — powiedziała kierownik NID w Olsztynie Iwona Liżewska.

W Olszynie cmentarz żydowski jest pozbawiony macew, rozkradziono je w pod koniec lat 60. Posłużyły m.in. do umacniania skarp nad rzeką Łyną. Do Borussii przez lata zwracano fragmenty macew, jedną z nich przyniósł owiniętą w koc krewny osoby, która przez lata trzymała macewę w domu traktując ją jako rodzaj ozdoby wnętrza.

Przed terenem cmentarza żydowskiego w Olsztynie znajduje się dom przedpogrzebowy Bet Tahara oraz dom ogrodnika, który dbał o cmentarz. Oba budynki zaprojektował światowej sławy architekt, urodzony w przedwojennym Olsztynie (Allenstein) Erich Mendelsohn. Współzałożyciel Wspólnoty Kulturowej Borussia prof. Robert Traba przypomniał, że pierwsze działania zmierzające do przywrócenia pamięci o społeczności żydowskiej w Olsztynie podjęto 25 lat temu. Budynek był wówczas w złym stanie technicznym, zamalowane były zdobienia, a wewnątrz Bet Tahary zbudowano strop, który przesłonił konstrukcję piramidy, która się w nim znajduje. Traba podkreślił, że wieloletni wysiłek wielu osób związanych z Borussią doprowadził zarówno do ocalania miejsca, jak i pamięci o nim.

Program „Oznakowanie cmentarzy żydowskich na terenie Rzeczypospolitej Polskiej” w 2017 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego powierzyło Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa. Głównym celem programu jest identyfikacja i przywrócenie pamięci o zapomnianych cmentarza żydowskich, w znacznej przypadków pozbawionych całkowicie powierzchniowych śladów ich istnienia. Pierwsze cmentarze oznakowano już rok później.

W 2018 r. NID przeprowadził terenową weryfikację cmentarzy na terenie całej Polski, objęła ona 1218 obiektów. Podczas wizji terenowych i ogólnych kwerend potwierdzano lokalizację cmentarza, stan zachowania, określano czytelności historycznych granic oraz istnienie elementów upamiętniających (potwierdzenie lokalizacji 1150 obiektów).

W ubiegłym roku w ramach działań programu oznakowano 20 cmentarzy, m.in. w miejscowościach: Brzozów, Stepnica, Zakroczym, Olesno, Złotów, Modliborzyce, Lubartów, Markuszów.

Program Oznakowanie cmentarzy żydowskich na terenie RP finansowany jest ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Źródło: PAP
Autorka: Joanna Kiewisz-Wojciechowska