Wielkanocne symbole - co oznaczają?

Jak powiedział PAP kulturoznawca i regionalista Damian Drąg, według wierzeń z jaja pochodzi wszelkie życie i dlatego w tradycji ludowej ozdabiano je i poświęcano, a dzielenie się jajkiem na wielkanocnym śniadaniu to dzielenie się znakiem życia.

W związku z tym, aby zapewnić urodzaj i aby ziemia rodziła, powszechnie zakopywano jaja w zagonach podczas święcenia pól, a skorupki wieszano w sadzie na drzewach, by dobrze owocowały. Z kolei żółtko dodawano do ziarna siewnego, aby wyrosło piękne zboże.

Kierownik Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie Elżbieta Dudek-Młynarska zwraca uwagę, że obecnie pisanki to każde ozdobione jajko, tymczasem dawniej pisanka to jajko zdobione batikiem – najstarszą i zarazem najtrudniejszą techniką zdobienia, bo wymagającą odpowiednich narzędzi i precyzji.
Etnografka zauważyła, że jajka dawniej były symbolem odradzającego się życia i tym samym nawiązywały do zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią, do Zmartwychwstania.

Najstarsze pisanki ozdabiane były rysunkami słońca, księżyca, gwiazd, deszczu i jodłowych gałązek. Powszechne obecnie motywy zajączków, baranków, dzwonków, kwiatów oraz figur zmartwychwstałego Chrystusa pojawiły się na jajkach dopiero w XX wieku.

Obok jajka symbolem życia jest zielona gałązka, znana współcześnie jako palma wielkanocna. Wykonywano ją najczęściej z gałązek wierzby, którą uznawano powszechnie za wyjątkowo żywotną, tajemniczą i niesamowitą.
„Dawniej wierzby, zwłaszcza stare i spróchniałe, uważano za siedlisko złych mocy, diabłów i czarownic, ale jednocześnie, ze względu na ich zdolność odradzania się, wierzono w ich życiodajną moc. Powszechnie wiadomo przecież, że nawet suche patyki wierzbowe w płotach wiosną wypuszczają listki” – zauważył Drąg.

Do palm dodawano inne rośliny, które zimą nie traciły liści, np. barwinek, jałowiec i bukszpan, dzięki czemu symbol życia był przez cały rok zielony i „żywy”.
Kolejnym symbolem odradzającego się na wiosnę życia była w tradycji ludowej woda, która kojarzyła się z oczyszczeniem, uzdrowieniem, zapewniała też płodność i powodzenie.

Dudek-Młynarska wyjawiła, że równie ważne były odprawiane w odosobnieniu, po północy, ale przed świtem, w Wielki Piątek, kąpiele w potokach. Miało to zapewnić ludziom urodę i leczyć choroby skórne, a dziewczęta chcące mieć piękną i zdrową cerę pocierały twarz kamieniami z potoku.
Popularny i praktykowany do dziś zwyczaj oblewania wodą w wielkanocny poniedziałek (zwany także lanym poniedziałkiem, lejem lub lejkiem) dawniej miał też duże znaczenie towarzyskie i był pozytywnie przyjmowany, a nawet oczekiwany.

„Jeżeli któraś z panien nie została oblana przez kawalera, oznaczało to brak sympatii i przysparzało dziewczynie wstydu. W niektórych okolicach oblanie panny przez kawalera było nawet równoznaczne z oświadczynami” – mówi etnografka.

Źródło: PAP