Jest odwołanie od decyzji ws. pomnika

Decyzję nakładającą obowiązek usunięcia monumentu autorstwa słynnego rzeźbiarza wojewoda wydał 26 stycznia 2023 roku. Został jej nadany rygor natychmiastowej wykonalności.

Gmina Olsztyn nie zgadza się jednak z decyzją, stąd jej zaskarżenie w całości. W odwołaniu samorząd wnosi o wstrzymanie natychmiastowego wykonania decyzji, zawieszenie postępowania odwoławczego, uchylenie zaskarżonej decyzji i ewentualne przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji oraz przeprowadzenie dowodu z dokumentów załączonych do odwołania.

- W naszej ocenie decyzja została oparta na selektywnych i jednostronnych materiałach źródłowych, traktujących ogólnie o zjawisku wznoszenia pomników Armii Radzieckiej na terenie naszego kraju w drugiej połowie lat 40. oraz w latach 50. poprzedniego wieku - mówi prezydent Olsztyna Piotr Grzymowicz. - Organ przekroczył tym samym granice swobodnego uznania poprzez pominięcie znaczenia dokonanych w późniejszym okresie zmian polegających na nadaniu pomnikowi nowego przesłania m.in. w związku ze skuciem symboli sierpnia i młota.

W odwołaniu Gmina Olsztyn powołuje się m.in. na brak analizy przez organ wydający decyzję i odniesienia się do stanowiska przedstawionego w piśmie z 25 stycznia. Poza tym podnosi, że opinia wydana przez prezesa IPN ma charakter wybiórczy - nie uwzględnia wielu publikacji naukowych odwołujących się zarówno do wartości artystycznej pomnika, jak i wartości edukacyjnej. Monument nie zawiera także żadnych napisów upamiętniających ustrój komunistyczny, a w nazwie nie ma określeń gloryfikujących Armię Radziecką, jak "ku czci", "w hołdzie" czy "ku chwale".

W sprawie przyszłości pomnika zostało przeprowadzone profesjonalne badanie. Większość pytanych - 46 proc. - opowiedziała się za pozostawieniem pomnika w dotychczasowym miejscu, przy czym 40 proc. podkreśliło - zgodnie z wcześniejszymi konsultacjami ze środowiskami naukowymi i patriotycznymi - konieczność poszerzenia kontekstu historycznego i edukacyjnego monumentu.

- Niewątpliwie przeniesienie pomnika będzie równoznaczne z jego zniszczeniem - dodaje prezydent Olsztyna. - Niejednokrotnie w tej sprawie wiele osób wypowiadało się na ten temat. Monument powstał na specjalnie przeznaczonej dla niego przestrzeni i jakakolwiek próba jego przeniesienia będzie oznaczać właśnie jego zniszczenie. Będzie to też pierwszy taki przypadek w historii dotyczący dzieł Xawerego Dunikowskiego.

Do odwołania, jakie za pośrednictwem wojewody trafi do ministra, dołączone zostały m.in. materiały związane z tablicą informacyjną, jaka została ustawiona przy pomniku czy korespondencja z IPN dotycząca m.in. jej treści.

- Teraz minister będzie mieć 30 dni na rozpoznanie sprawy od momentu wpłynięcia dokumentów - wyjaśnia Marcin Ignatowski z biura ds. obsługi prawnej Urzędu Miasta Olsztyna. - W tym momencie wszystko jest w rękach ministerstwa, m.in. postanowienie o wstrzymaniu natychmiastowego wykonania decyzji organu I instancji. Samorząd będzie mógł się ewentualnie odwołać od decyzji ministerstwa do sądu administracyjnego.

Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej to granitowy monument, który powstał w latach 1949–1953 według projektu jednego z najwybitniejszych polskich rzeźbiarzy XX w. - Xawerego Dunikowskiego (1875–1964). Został odsłonięty 21 lutego 1954 roku. W 1993 roku plac przekształcono w parking, a pomnik objęto ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru zabytków już pod nazwą "Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej". W 2010 roku do rejestru zabytków wpisano również plac i nadano mu nazwę Plac Xawerego Dunikowskiego.

szczegółowe wyniki badania mieszkańców w sprawie pomnika
konferencja prasowa - galeria zdjęć