Uczczą pamięć Powstańców Styczniowych

Styczniowy zryw, choć utopiony w krwi powstańców, był podwaliną, która kilkadziesiąt lat później dała Polsce niepodległość. Pokazał, że Polska nadal żyje, a Polacy nie stali się jedynie poddanymi zaborców. Podziemne państwo stworzone w 1863 roku, jak również skala samoorganizacji przywróciły poczucie siły i własnej godności, które owocowały w okresie pozytywizmu. Nic dziwnego, że Powstańcy Styczniowi w Niepodległej Polsce byli uważani za prawdziwych bohaterów. Władze II Rzeczypospolitej nadawały im tytuły oficerskie i specjalne mundury weteranów. Wojskowi oddawali im honory jak wysokiej rangi dowódcom.

Złapany we wsi Jaroty

Choć powstańcze walki były prowadzone na terenie zaboru rosyjskiego, to otrzymywały wsparcie od Polaków mieszkających pod zaborem pruskim i austriackim. Jednym z organizatorów tej pomocy był Wojciech Kętrzyński. Wielki patriota i uczony, który w późniejszych latach zapłynął jako organizator lwowskiego Zakładu im. Ossolińskich.
Kętrzyński z polecenia powstańczego komisariatu Prus Wschodnich uczestniczył w tajnej misji do Wilna. Później został wysłany do Myszyńca na Kurpie, po drodze obalił z młodzieńczą brawurą rosyjski słup graniczny, a następnie transportował broń do Janowa w powiecie przasnyskim.
11 września został jednak aresztowany w podolsztyńskich Jarotach. Był sądzony w Berlinie „za zdradę stanu, w postaci dążenia do odłączenia od Prus części ich terytorium”, więziony w dzisiejszej „Wysokiej Bramie” w Olsztynie. Został uniewinniony, ale później skazano go z innego paragrafu na rok więzienia w twierdzy kłodzkiej. Warte podkreślenia są jego słowa, które wypowiedział w 1864 roku przed trybunałem niemieckim: „Zawsze czułem się tylko Polakiem, nawet wówczas, gdy ani sylaby nie rozumiałem i nie mówiłem po polsku, zawsze należałem do polskiego narodu poprzez moją rodzinę, poprzez moje nazwisko”.

Olsztyńskie uroczystości

Aresztowanie Wojciecha Kętrzyńskiego upamiętnia obelisk postawiony na Jarotach. W niedzielę 22 stycznia właśnie pod tym obeliskiem odbędą się uroczystości upamiętniające 160. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego. Organizatorami jest ponad dwadzieścia organizacji patriotycznych działających w regionie. Patronat nad uroczystościami, które rozpoczną się o godz. 11.30 Mszą Świętą w Kościele p.w. Bogarodzicy Dziewicy Matki Kościoła (ul. Jarocka 42) w intencji Ojczyzny i Powstańców, objął wojewoda warmińsko-mazurski Artur Chojecki.
— Tegoroczne uroczystości mają szczególny charakter. Jest okazją nie tylko do uczczenia pamięci powstańców, ale także zademonstrowania gotowości służenia Ojczyźnie w każdy sposób, w jaki będą tego wymagały okoliczności — mówi „Gazecie Olsztyńskiej” Radosław Nojman z Ruchu Społecznego im. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.
— Nasze środowiska spotykają się pod obeliskiem już piętnasty rok. Serdecznie zapraszamy do szerokiego udziału wszystkich mieszkańców Olsztyna — mówi Jerzy Szmit, jeden z organizatorów obchodów i prezes Fundacji im. Piotra Poleskiego.
Olsztyńskie uroczystości upamiętniające wysiłek powstańczy 1863 roku, po złożeniu wieńców i armatnim wystrzale na cześć powstańców, zakończą spotkanie w domu parafialnym. Tego samego dnia w Dobrym Mieście o godzinie 16 przy Placu Katarzyny Aleksandryjskiej odbędzie się ognisko powstańcze z poczęstunkiem.

Pamięć o powstańcach

Pamięć o Powstańcach Styczniowych to zadanie, które przez cały rok realizuje Federacja Patriotyczna, prowadząc spis mogił powstańców. Celem jest zestawienie lokalizacji powstańczych mogił. Także na terenie Warmii i Mazur. Organizatorzy akcji zapraszają do udziału wszystkich, którzy interesują się lokalną historią i wiedzą, gdzie takie mogiły mogą się znajdować.
— Duża część tych mogił nie przetrwała i jeśli ich nie upamiętnimy, nie będziemy ich doglądać, to one wszystkie znikną. Trzeba taką bazę stworzyć. Stad nasz apel o pomoc i dodawanie ich do naszej bazy — apeluje Eugeniusz Gosiewski, przewodniczący rady Federacji Patriotycznej.
Według literatury historycznej dotyczącej lat 1863-1864, m.in. autorstwa prof. Janusza Jasińskiego, prowadzącego badania naukowe nad dziejami Warmii, Mazur, Prus Wschodnich oraz Pomorza w XIX w., insurekcja swoim zasięgiem nie objęła Warmii i Mazur. Tereny te znajdowały się wówczas w zaborze pruskim.
Przez nasz region przechodził natomiast główny kanał zaopatrzeniowy dla powstańców, m.in. broń i żywność, a mieszkańcy udzielali uciekinierom schronienia. Na terenie Warmii i Mazur zachowały się tylko trzy groby Powstańców Styczniowych.

Spis mogił

Pierwsza z nich znajduje się w miejscowości Klon, w gminie Rozogi. To znajdująca się na cmentarzu rzymskokatolickim mogiła weterana powstania 1863 roku Jakuba Pałaszewskiego, który po upadku powstania w 1864 roku uciekał przed represjonowaniem i schronił się wśród ludności mazurskiej. Zmarł w 1938 roku i spoczywa na cmentarzy w Klonie koło Szczytna.
Druga to grób w Starym Dłutowie w gminie Lidzbark Welski, gdzie na cmentarzu parafialnym znajduje się mogiła — pomnik powstańca Lucjana Edwarda Brochockiego, dowódcy kompanii strzelców. Pochowany tu Powstaniec Styczniowy został ciężko raniony w bitwie pod Chromakowem 9 sierpnia 1863 roku. Zmarł z ran w Dłutowie i tu został pochowany.
Trzecia z zidentyfikowanych do tej pory powstańczych mogił w naszym regionie znajduje się w Nowym Mieście Lubawskim. Tu, na cmentarzu parafialnym znajduje się grób weterana powstania porucznika Franciszka Klonowskiego, więźnia Cytadeli i zesłańca na Sybir, który dostał się do niewoli rosyjskiej, a potem zbiegł w drodze na zesłanie. Klonowski zmarł 10 października 1924 roku i został pochowany właśnie w rodzinnym Nowym Mieście Lubawskim. Grób por. Franciszka Klonowskiego, uczestnika Powstania Styczniowego i wojny polsko-bolszewickiej, jest ujęty w ewidencji prowadzonej przez Instytut Pamięci Narodowej.

Stanisław Kryściński

Organizatorzy obchodów rocznicy wybuchy Powstania Styczniowego:

Ruch Społeczny im. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, Fundacja im. Piotra Poleskiego, Stowarzyszenie Historyczne im. Generała Stefana Roweckiego „Grota”, Stowarzyszenie represjonowanych w stanie wojennym PRO PATRIA, Związek Piłsudczyków RP, Akademicki Klub Obywatelski w Olsztynie, Towarzystwo Miłośników Wołynia i Polesia, Warmińsko- Mazurski Związek Strzelectwa Sportowego, Stowarzyszenie „Dla Niepodległej” Wydminy, Związek Kurpiów na Warmii i Mazurach, Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych Okręg Warmińsko-Mazurski, Uniwersytet Trzeciego Wieku – Dobre Miasto, Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej, Stowarzyszenie Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej w Kętrzynie, Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Chrystiana” oddział w Kętrzynie, Stowarzyszenie Działaczy Opozycji i Solidarności w Kętrzynie, Społeczny Komitet Obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” w Węgorzewie, Regionalna SKOK im. Św. Brata Alberta- Szczytno, Akcja Katolicka Archidiecezji Warmińskiej, Klub Lokalnych Inicjatyw Oświatowych w Piszu, Szkoła Podstawowa nr 30 im. Marii Zientary-Malewskiej w Olsztynie.