„Józef Czapski. Dzieła z kolekcji prywatnych” - nowa wystawa w Kordegardzie

36 dzieł Józefa Czapskiego w większości niepokazywanych, a pochodzących z kolekcji prywatnych, można obejrzeć w warszawskiej Kordegardzie, gdzie zebrano obrazy należące do dwunastu właścicieli, wiele z nich to podarunki Czapskiego dla nich. Jest m.in. portret Wacka Kisielewskiego, pianisty ze słynnego duetu Marek i Wacek z 1969 roku, namalowany w czasie pobytu pianisty w paryskiej „Kulturze”. Ciekawostką jest, że sygnowany został – nie jak miał w zwyczaju artysta – jego imieniem i nazwiskiem, ale „L.Bonnet”, co znaczy po francusku „czapka”. Nazwisko Czapskiego było wówczas na indeksie, więc nie chciał narażać osoby przewożącej obraz do Polski.

W Kordegardzie prezentowane są obrazy olejne, akwarele, rysunki, szkice i grafiki. Najwcześniejsza praca datowana jest na rok 1922, najpóźniejsza na 1989.

Urodził się w Pradze. W jednym z wywiadów podkreślał, że pochodząc z wielonarodowej rodziny(syn hr. Jerzego Hutten-Czapskiego i Józefy Leopoldyny z hr. Thun-Hohenstein ) "polskości" musiał się dopiero uczyć. Józef Czapski podkreślał także wpływ wielkich polskich pisarzy w ostatecznym ukształtowaniu go jako Polaka

Rozpoczął studia prawnicze w Petersburgu. We wrześniu 1917 na krótko w 1 pułku ułanów Krechowieckich, formowanym w Mińsku.

W październiku 1918 zapisał się do warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, wkrótce potem wyjechał do Petersburga z misją poszukiwania zaginionych ułanów 1 pułku ułanów. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej i otrzymał Order Virtuti Militari.

W latach 1921-1924 kontynuował naukę w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, m.in. u Józefa Pankiewicza. Od 1924 do 1931 przebywał z grupą kapistów (m.in. z Janem Cybisem i Zygmuntem Waliszewskim) w Paryżu. W latach 30. w Warszawie, współpracował m.in. z „Głosem Plastyków” i „Wiadomościami Literackimi”.

We wrześniu 1939 zmobilizowany, 27 września wzięty do niewoli w miejscowości Chmielek. W czasie II wojny światowej więziony w obozach jenieckich ZSRR – internowany w Starobielsku, Pawliszczew Borze i obozie jenieckim NKWD w Griazowcu pod Wołogdą. Zwolniony w 1941 na mocy układu Sikorski-Majski, wstąpił do tworzonych w Tockoje Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Armia Andersa), gdzie zajmował się (do kwietnia 1942) bezskutecznym poszukiwaniem „zaginionych” oficerów polskich w ZSRR – jak się okazało w kwietniu 1943 – ofiar zbrodni katyńskiej.

Następnie szef przysztabowego Wydziału Propagandy i Informacji, odpowiedzialny za sprawy kulturalno-oświatowe w armii. Współredagował pierwsze numery „Orła Białego”. Przewędrował szlakiem 2. Korpusu przez Bliski Wschód do Włoch, gdzie brał udział w kampanii włoskiej. Uczestniczył, jako delegat rządu RP na emigracji, w międzynarodowej komisji badającej zbrodnię katyńską.

Przeżycia z pobytu w Sowietach opisał w książkach Wspomnienia starobielskie i Na nieludzkiej ziemi.

Od 1946 w Paryżu, współtworzył paryską „Kulturę” (od 1947 do śmierci mieszkał w domu – redakcji „Kultury” w Maisons-Laffitte przy Avenue de Poissy 91). Swoje artykuły i eseje umieszczał ponadto w pismach francuskich, m.in. „Le Figaro Littéraire”, „Preuves”, „Gavroche”, „Nova et Vettera”, „Carrefour”. Współorganizował Kongres Wolności Kultury w Berlinie (1950).

Swoje obrazy pokazywał na wystawach we Francji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Brazylii, Belgii. W Polsce jego twórczość była praktycznie niedostępna – po przełomie października 1956, w 1957 odbyły się wystawy w Muzeum Narodowym w Poznaniu i Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, ale zorganizowanie kolejnej było możliwe dopiero w 1986 w Muzeum Archidiecezjalnym w Warszawie.

W PRL informacje na temat Józefa Czapskiego podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób objętych całkowitym zakazem publikacji. Jego twórczość malarska i pisarska została upowszechniona w Polsce dopiero po 1989.
Malował portrety, wnętrza, pejzaże, widoki miejskie, kwiaty, martwe natury, sceny z przedstawień teatralnych, w których najważniejszą rolę odgrywał kolor i światło. Przywiązywał większą wagę do konstrukcji obrazu niż inni kapiści, dążył do syntetycznego ujęcia przedmiotu i wydobycia dramatycznego wyrazu. Po II wojnie światowej malował najprostsze motywy z życia codziennego, sceny miejskie, postać ludzką na tle pospolitego otoczenia, pogłębiając studia natury, jej form i barw.
Pochowany 15 stycznia 1993 na cmentarzu w sąsiadującej z Maisons-Laffitte miejscowości Le Mesnil-le-Roi, obok zmarłej w 1981 siostry Marii.