Koniec „złotych paszportów” dla Rosjan?

W wydanym dziś zaleceniu Komisja wzywa państwa członkowskie do natychmiastowego zakończenia wszelkich istniejących programów obywatelstwa dla inwestorów oraz do zapewnienia solidnych kontroli w celu przeciwdziałania zagrożeniom stwarzanym przez programy ułatwień pobytowych dla inwestorów. Komisja często i konsekwentnie wyraża poważne obawy dotyczące programów obywatelstwa i ułatwień pobytowych dla inwestorów oraz związanego z nimi nieodłącznie ryzyka. Wydane dziś zalecenie stanowi część szerszej polityki Komisji mającej na celu podjęcie zdecydowanych działań w kwestii tych programów. Trwająca obecnie rosyjska inwazja na Ukrainę ponownie uwypukla te zagrożenia.

Niektórzy obywatele rosyjscy lub białoruscy objęci sankcjami lub znacząco wspierający wojnę w Ukrainie mogli już nabyć unijne obywatelstwo lub uprzywilejowany dostęp do UE, w tym do swobodnego podróżowania po strefie Schengen, w ramach tych programów. Aby przeciwdziałać tym bezpośrednim zagrożeniom, Komisja zaleca także, aby państwa członkowskie oceniły, czy należy wycofać obywatelstwo przyznane w ramach „złotego paszportu” obywatelom rosyjskim lub białoruskim umieszczonym na unijnej liście sankcji w związku z wojną w Ukrainie.

Dokumenty pobytowe wydane objętym sankcjami obywatelom rosyjskim i białoruskim w ramach programu ułatwień pobytowych dla inwestorów powinny zostać natychmiast cofnięte, po przeprowadzeniu indywidualnej oceny i zgodnie z zasadą proporcjonalności, prawami podstawowymi i prawem krajowym państw członkowskich. Środki te powinny mieć zastosowanie do obywateli rosyjskich i białoruskich, którzy znacząco wspierają wojnę w Ukrainie.

Komisarz do spraw wymiaru sprawiedliwości i konsumentów Didier Reynders powiedział: Europejskie wartości nie są na sprzedaż. Uważamy, że sprzedaż obywatelstwa w formie „złotych paszportów” jest niezgodna z prawem UE i stanowi poważne zagrożenie dla naszego bezpieczeństwa. Umożliwia ona korupcję, pranie pieniędzy i unikanie opodatkowania. Wszystkie państwa członkowskie, których ta kwestia dotyczy, powinny natychmiast zakończyć swoje programy obywatelstwa dla inwestorów. Powinny też ocenić, czy należy cofnąć „złote paszporty” już przyznane osobom objętym sankcjami i innym osobom znacząco wspierającym wojnę Putina.

Komisarz do spraw wewnętrznych Ylva Johansson powiedziała: Prawo do swobodnego podróżowania po strefie Schengen jest jednym z naszych największych atutów. Potrzebujemy surowych kontroli, aby upewnić się, że prawo to nie jest nadużywane. Złote dokumenty pobytowe wydane Rosjanom i Białorusinom objętym unijnymi sankcjami powinny zostać unieważnione. Teraz, w obliczu wojny, bardziej niż kiedykolwiek musimy zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby Rosjanie i Białorusini objęci sankcjami i znacząco wspierający wojnę Putina nie mogli wkupić się do UE.

Programy obywatelstwa dla inwestorów

Każdy obywatel państwa członkowskiego UE jest jednocześnie obywatelem UE. Obywatelstwo UE automatycznie daje prawo do swobodnego przemieszczania się, dostęp do rynku wewnętrznego UE oraz prawo do głosowania i kandydowania w wyborach europejskich i lokalnych. Dotyczy to wszystkich państw członkowskich, a ryzyko nieodłącznie związane z takimi programami ponownie stało się wyraźnie widoczne w kontekście rosyjskiej inwazji na Ukrainę.

W dzisiejszym zaleceniu podkreślono, że:

1. Państwa członkowskie, które nadal prowadzą programy obywatelstwa dla inwestorów, muszą je natychmiast zakończyć. Takie programy nie są zgodne z zasadą lojalnej współpracy oraz z koncepcją obywatelstwa UE zapisaną w unijnych traktatach. 20 października 2020 r. Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko dwóm państwom członkowskim w odniesieniu do ich programów obywatelstwa dla inwestorów. Komisja wzywa też kolejne państwo członkowskie do zakończenia takiego programu. Dwa państwa członkowskie wycofały już swoje programy lub są w trakcie ich wycofywania.

2. Państwa członkowskie, których ta kwestia dotyczy, powinny przeprowadzić ocenę w celu ustalenia, czy należy cofnąć obywatelstwo uprzednio przyznane obywatelom rosyjskim lub białoruskim objętym sankcjami lub znacząco wspierającym wojnę w Ukrainie. Przeprowadzając tę ocenę, państwa te muszą wziąć pod uwagę zasady ustanowione przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w odniesieniu do utraty obywatelstwa Unii.

Programy ułatwień pobytowych dla inwestorów

Programy ułatwień pobytowych dla inwestorów wiążą się nieodłącznie z zagrożeniem dla bezpieczeństwa oraz ryzykiem prania pieniędzy, uchylania się od opodatkowania i korupcji dla państw członkowskich i całej Unii. Rosyjska agresja wobec Ukrainy ponownie uwypukliła te zagrożenia.

W wydanym dziś zaleceniu Komisja zwraca się do państw członkowskich o:

1. Ustanowienie i przeprowadzanie ścisłych kontroli przed wydaniem jakiegokolwiek dokumentu pobytowego w drodze ułatwienia pobytowego dla inwestora: państwa członkowskie powinny zrobić wszystko, co możliwe, aby programy ułatwień pobytowych dla inwestorów nie stwarzały zagrożenia dla bezpieczeństwa ani ryzyka prania pieniędzy, uchylania się od opodatkowania i korupcji. Obejmuje to ustanowienie i przeprowadzanie przed wydaniem takiego dokumentu pobytowego kontroli dotyczących warunków pobytu i bezpieczeństwa oraz sprawdzanie, czy pobyt ma charakter nieprzerwany.

2. Niezwłoczne cofnięcie lub odmowę przedłużenia ważności dokumentów pobytowych wydanych w ramach programu ułatwień pobytowych dla inwestorów obywatelom rosyjskim lub białoruskim objętym unijnymi sankcjami w związku z wojną w Ukrainie, po dokonaniu odpowiedniej oceny. Ten sam środek powinien mieć również zastosowanie do osób znacząco wspierających wojnę w Ukrainie lub inne powiązane działania rządu rosyjskiego lub reżimu Łukaszenki naruszające prawo międzynarodowe.

3. Zawieszenie wydawania obywatelom Rosji i Białorusi dokumentów pobytowych w ramach programów ułatwień pobytowych dla inwestorów.

Wszystkie środki muszą być stosowane zgodnie z zasadą proporcjonalności, prawami podstawowymi i prawem krajowym państw członkowskich.

Dzisiejsze zalecenie jest tylko jednym z elementów ogólnej polityki Komisji polegającej na zdecydowanym działaniu w odniesieniu do programów obywatelstwa i ułatwień pobytowych dla inwestorów. W razie potrzeby Komisja może w przyszłości podjąć dodatkowe działania.

Wdrożenie dzisiejszego zalecenia leży w gestii państw członkowskich.

Komisja zwraca się również do państw członkowskich, których ta kwestia dotyczy, o przedstawienie sprawozdania z realizacji wydanego dziś zalecenia do końca maja oraz o regularne informowanie Komisji o postępach.