Budżet UE: Komisji publikuje wytyczne dotyczące mechanizmu warunkowości

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen stwierdziła: Praworządność jest spoiwem, które łączy naszą Unię, oraz fundamentem naszej jedności. Nigdy nie przestaniemy jej bronić. Ogłoszone dziś wytyczne zapewnią dodatkową jasność, natomiast Komisja będzie w dalszym ciągu podejmować działania w związku z każdym naruszeniem zasad państwa prawnego związanym z budżetem UE. Musimy po prostu dbać o to, by każde euro i każdy cent były wydane zgodnie z przeznaczeniem i zgodnie z zasadami państwa prawnego.

Komisarz europejski Johannes Hahn odpowiedzialny za budżet i administrację powiedział: Nie możemy dokonywać ustępstw, jeżeli chodzi o ochronę interesów finansowych Unii i wartości leżących u jej podstaw. Dzięki rozporządzeniu w sprawie warunkowości dysponujemy kolejnym narzędziem, z którego możemy korzystać w czasie, gdy zarządzamy największym w historii budżetem UE. Jeżeli warunki określone w rozporządzeniu będą spełnione, podejmiemy zdecydowane działania.

W wytycznych szczegółowo wyjaśniono, jak rozporządzenie będzie stosowane. Szczególną uwagę zwrócono na takie kwestie, jak:

warunki przyjęcia środków, w tym także to, na czym mogą polegać istotne naruszenia zasad państwa prawnego i w jaki sposób będzie się oceniać, czy naruszenia te wpływają lub stwarzają ryzyko wpływania – w wystarczająco bezpośredni sposób – na interesy finansowe UE;
komplementarność rozporządzenia dotyczącego warunkowości oraz innych narzędzi ochrony budżetu UE, w tym unijnych przepisów finansowych i przepisów sektorowych. Należą do nich przepisy dotyczące funduszy objętych zarządzaniem dzielonym (np. w ramach polityki spójności, wspólnej polityki rolnej) oraz Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności będącego głównym elementem narzędzia służącego odbudowie – NextGenerationEU;
konieczność zapewnienia, by proponowane środki były proporcjonalne, odpowiednie i konieczne do rozwiązania problemów w danym przypadku;
kroki, które należy podjąć, zanim środki zostaną zaproponowane, w tym źródła informacji, z których Komisja będzie korzystać, rolę skarg, kontakty z państwami członkowskimi: procedury przyjmowania i uchylania środków;
konieczność ochrony praw odbiorców końcowych lub beneficjentów finansowania unijnego, ponieważ państwa UE powinny w dalszym ciągu dokonywać płatności w ramach programów lub funduszy UE niezależnie od okoliczności.

Wytyczne przygotowano w ramach kompleksowego procesu, na który złożyły się m.in. konsultacje z Parlamentem Europejskim i państwami członkowskimi UE. Uwzględniono w nich także wyroki Trybunału Sprawiedliwości w sprawach C-156/21 i C-157/21 dotyczących legalności rozporządzenia wydane 16 lutego 2022 r.

Kontekst

Rozporządzenie w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii zapewnia ochronę budżetu UE w przypadkach, gdy naruszenia zasad państwa prawnego mogłyby wpływać lub stwarzać poważne ryzyko wpływu – w sposób wystarczająco bezpośredni – na należyte zarządzanie finansami lub ochronę interesów finansowych UE. Stosuje się je od stycznia 2021 r. Od tego czasu Komisja monitoruje sytuację we wszystkich państwach UE i gromadzi odpowiednie informacje.

Kiedy warunki określone w rozporządzeniu będą spełnione i gdy żadna inna procedura określona w prawie Unii nie będzie pozwalać na skuteczniejszą ochronę unijnego budżetu, Komisja zaproponuje Radzie odpowiednie i proporcjonalne środki. Następnie Rada podejmie ostateczną decyzję.

W każdym przypadku odbiorcy końcowi i beneficjenci finansowania unijnego zachowują prawo do otrzymania należnych im środków. W związku z tym dane państwa członkowskie powinny kontynuować wypłacanie tych środków.