To wina Kopernika, że Ziemia znika

To przede wszystkim „1473” – rok jego urodzenia oraz „1543” – rok śmierci astronoma, który jest również datą ukazania się dzieła jego życia – De Revolutionibus. Organizowane z okazji kolejnych ich jubileuszy uroczystości stanowiły i stanowią zawsze bezpośredni lub pośredni pretekst do powstania kolejnych prac naukowych poświęconych jego życiu i działalności. Ale nie tylko. Są one inspiracją również dla twórców z pod znaku innych Muz. Dlatego spora jest lista utworów „kopernikowski” także z obszaru… muzyki rozrywkowej.

Katalog piosenek w których pojawia się jego nazwisko, postać czy odwołanie do jego wiekopomnego odkrycia otwiera Hanka Ordonówna utworem z roku 1926 "Mam chłopczyka na Kopernika". Autorem tekstu tej piosenki był Julian Tuwim, a muzyki Jerzy Boczkowski. W 1966 roku, ten popularny w okresie międzywojennym utwór, w wykonaniu Reny Rolskiej pojawił się na jej płycie "Kiedy znów zakwitną białe bzy.

Dwa lata wcześniej na singlu "Ben Akiba" Jerzego Połomskiego znalazła się piosenka "To wina Kopernika". Jego kompozytorem był Jacek Szczygieł, a autorem słów Józef Prutkowski:

Świat dziwnie jest maleńki
A my w nim tak jak w raju
Stokrotne tobie dzięki
Miko- Mikołaju
Jeszcze raz nam powiedz
Że Ziemia kręci się
Kopernik to fachowiec
On najlepiej wie (...)

W roku 1970 powstała kompozycja Jerzego Kaszyckiego do słów Tadeusza Śliwiaka "Kopernik w Krakowie". Andrzej Zaucha śpiewał w nim m.in.: ...Tu i Kopernik żakiem był / w Collegium Maius brał nauki / Jak my dziś wodę z Wisły pił / Tych samych ulic deptał bruki...

Rok później – utwór "Księżyc i legenda", do którego muzykę napisał Jacek Niedźwiedzki, a słowa Jarosław Lisiecki: ...To samo niebo namiot swój rozpina nad katedrą / Z lampami zapalonych gwiazd, z księżycem i legendą: / Bo tu, gdzie dziś harcerski śpiew odbija się o mury / Kopernik śledził planet ruch i zmieniał bieg natury…

Jego wykonawcą był zespół wokalno-instrumentalny Waganci, którego założycielem był kompozytor, aranżer i pianista Jarosław Kukulski. Wokalistką grupy była rozpoczynająca dopiero karierę w polskim show bussinesie – Anna Jantar. Kompozycja – jako jeden z dwóch utworów tej grupy – znalazła się na składance Polskich Nagrań zatytułowanej "Discorama 2" (1971). Piosenka ta znalazła się później również w repertuarze zespołu Andrzej i Eliza.

W 1977 roku na estradzie Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu miała miejsce premiera utworu "Kopernik nas starym sztychu", który wykonał Bogusław Mec. Jego kompozytorem był Marek Start, a autorem tekstu – Jan Gałkowski: …Właśnie pod chmurą taką na starym sztychu / Widzę – siedzi Kopernik / Zapatrzony w ulice / Przez Nowy Świat, przez Krakowskie / Dorośli idą, idą dzieci…

Inne utwory wokalno-instrumentalne to przede wszystkim tzw. piosenki harcerskie powstałe przy okazji akcji Frombork 1001, jak również kompozycje adresowane do młodzieży, jako propozycje repertuaru na akademie ku czci Kopernika, najczęściej jako patrona szkoły.

Najbardziej chyba znanym kopernikowskim „śladem” w światowej muzyce popularnej jest piosenka Copernicus pochodząca z wydanego w 1990 roku albumu "London-Warsaw-New York" polskiej wokalistki Basi Trzetrzelewskiej. Autorem tekstu tego utworu jest Danny White, który wspomina w nim, że z Polski pochodzą Fryderyk Chopin, Maria Curie, Mikołaj Kopernik oraz wynalazca języka esperanto – Ludwik Zamenhof.

Utwory, w których tytułach pojawia się nazwisko Copernicus ma w repertuarze kilka zespołów, ale ich teksty nie wskazują z jakiego powodu tam się ono znalazło lub też związek z nazwiskiem uczonego z Torunia jest bardzo „luźny”. Dla przykładu w dość przewrotny sposób potraktował astronoma zespół "They Might Be Giants" w piosence "The Ballad of Davy Crockett" (In Outer Space), będącej przeróbką dziecięcego przeboju z lat 50. XX w. Tytułowy bohater, zaatakowany przez kosmicznego robota, zamienia go w posłusznego pieska, któremu nadaje imię… Kopernik.

Wątpliwości nie budzi natomiast Copernicus, który znalazł się na albumie "Candlemass" (2005) szwedzkiego zespołu metalowego "Candlemass. Messiah Marcolin", ówczesnych wokalista zespołu śpiewa w nim: ...Jest Orion i jest Zodiak / Jeśli się przyjrzysz, zobaczysz igły w stogach / I zobaczysz przez teleskop na Ziemi / Kopernika, porządek światów… Autorem wszystkich kompozycji zawartych na tym krążku jest basista zespołu Leif Edling.

Nicolaus Copernicus, Christofer Columbus, Leonardo da Vinci... i inni, „którzy zmienili świat” pojawiają się również w tekście piosenki Noble Gases Bloody Woody’a, pod którym to pseudonimem tworzy polski artysta – Jędrzej Proch. Utwór ten znalazł się na jego płycie "The Biolochemist", wydanej w 2013 roku.

W podobnym kontekście nazwisko kanonika Mikołaja pojawia się między innymi i w utworze Noble Gas z albumu "Neon Future III" (2019) amerykańskiego DJ i producenta Steve’a Aoki: Gdybyśmy odkryli dowody życia na Marsie, zmieniłoby to bieg historii ludzkości / Bylibyśmy jak Kopernik, odkrywający, że Ziemia krąży wokół Słońca...