Kalendarium stanu wojennego

2021-12-12 16:20:18(ost. akt: 2021-12-12 16:27:44)
Czołgi T-55 podczas stanu wojennego

Czołgi T-55 podczas stanu wojennego

Autor zdjęcia: J. Żołnierkiewicz

Stan wojenny to nie tylko 13 XII '81. Dzień jego wprowadzenia był jednym z wyników wielu wydarzeń wyprzedzających go o co najmniej kilka lat oraz przyczyną procesów, jakie okazały się jego następstwem. Dlatego przedstawiamy kalendarium, które umiejscawia stan wojenny w szerszej perspektywie. Mamy nadzieję, że pomoże uchwycić obchodzoną dziś rocznicę na tle kilkunastu lat od 1978 do 1993 roku.
16 X 1978
Wybór kardynała Karola Wojtyły na papieża. Arcybiskup Krakowa został 264 następcą św. Piotra.

2–10 VI 1979
Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Była to też pierwsza w historii wizyta papieża w Polsce i pierwsza w jakimkolwiek kraju komunistycznym. Padają słynne słowa o „Duchu, który odnowić ma oblicze ziemi. Tej ziemi”. Miliony Polaków miały okazję, aby „policzyć się”, uświadomić swoją moc.

II 1980
Według GUS dochód narodowy w 1979 spadł o 2%. Propaganda tłumaczy to skutkami ciężkiej zimy z 1978 na 1979.

23 III 1980
Tzw. wybory do Sejmu. Opozycja demokratyczna kształtująca się od połowy lat siedemdziesiątych wzywa do bojkotowania pseudowyborów tzn. wyborów, w których jest tylko jedna lista, na którą można głosować. Duża skala akcji ulotkowych opozycji i wg. danych opozycji – stosunkowo niska frekwencja.

1 VII 1980
Podwyżki cen w bufetach i stołówkach zakładowych. Krótkie strajki w całym kraju (kilkadziesiąt zakładów); władze podwyższają wynagrodzenia protestującym.

16 VII 1980
Początek strajków w Lublinie, de facto strajk powszechny w mieście. Strajkujący dostają podwyżki. Przełom lipca i sierpnia – fala strajków maleje. Ocenia się, że w strajkach uczestniczyło kilkadziesiąt tys. osób w prawie 200 zakładach w Polsce.

14 VIII 1980
Początek strajku w Stoczni Gdańskiej. Oprócz podwyżek robotnicy żądają przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy.

16 VIII 1980
Strajk w Stoczni staje się strajkiem powszechnym na Wybrzeżu. Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Lechem Wałęsą na czele. 21 postulatów – postulat nr. 1: Wolne Związki Zawodowe.

31 VIII 1980
Zawarcie porozumienia w Gdańsku. Zgoda na utworzenie Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych. Podpisano porozumienia w Szczecinie, Jastrzębiu i w Hucie Katowice.

6 IX 1980
I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek zastąpiony przez Stanisława Kanię.

17 IX 1980
W Gdańsku podjęto decyzję zawiązaniu ogólnopolskiego, jednolitego związku zawodowego „Solidarność”.

24 X 1980
Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował Solidarność, ale ze zmianami w statucie, tzn. zapisem o kierowniczej roli PZPR. Solidarność nie zgadza się na to i ogłasza gotowość strajkową na 12 XI oraz odwołuje się do Sądu Najwyższego.

10 XI 1980
Ostateczna rejestracja NSZZ „Solidarność”. Ze statutem bez "kierownicy" czyli zapisu o kierowniczej roli PZPR.

XII 1980
Szczyt zagrożenia sowiecką interwencją wojskową. Przy granicach z Polską skoncentrowano wojska Układu Warszawskiego.

16 XII 1980
Odsłonięcie w Gdańsku Pomnika Poległych Stoczniowców 1970.

I 1981
Początek protestu niezależnych działaczy rolniczych. Postulaty branżowe i żądanie rejestracji NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych: Ustrzyki Dolne, Nowy Sącz, Rzeszów.

12 II 1981
Gen. Wojciech Jaruzelski premierem.Szefem aparatu bezpieczeństwa zostaje gen. Czesław Kiszczak – w latach lata osiemdziesiątych osoba nr 2 w PRL. Gen. Jaruzelski apeluje o „90 spokojnych dni”. Jednocześnie nasilają się prowokacje władzy.

19 II 1981
Koniec strajków studenckich. Zgoda na rejestrację Niezależnego Zrzeszenia Studentów.

19 II 1981
Porozumienia rzeszowsko–ustrzyckie. Zgoda na utworzenie NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych.

28 II 1981
Zapowiedź wprowadzenia od 1 IV kartek na mięso.

ok. połowy III 1981
Wielkie ćwiczenia Układu Warszawskiego w Polsce. Zachód ponownie zaniepokojony możliwością interwencji.

19 III 1981
W Bydgoszczy na sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej pobicie trzech działaczy "Solidarności" i "Solidarności" Rolników Indywidualnych, w tym Jana Rulewskiego, przewodniczącego bydgoskiego Regionu „Solidarności”.

27 III 1981
4-godzinny ogólnopolski strajk ostrzegawczy „Solidarności”. Na 1 IV zapowiedź bezterminowego strajku powszechnego.

30 III 1981
Tzw. Porozumienie Warszawskie. Daleko idący kompromis, „Solidarność” dostaje zgodę na ogólnopolski tygodnik w nakładzie 0,5 mln. egzemplarzy.

3 IV 1981
Pierwszy numer „Tygodnika Solidarność”. redaktorem naczelnym zostaje Tadeusz Mazowiecki.

20 IV 1981
Reglamentacja masła i przetworów zbożowych.

12 V 1981
Rejestracja NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych.

13 V 1981
W Rzymie na Placu św. Piotra strzały do Jana Pawła II. Jego życie poważnie zagrożone. Miliony Polaków spontanicznie modlą się o ocalenie papieża.

28 V 1981
Umiera kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski.

31 V 1981
Pogrzeb Prymasa Tysiąclecia. W uroczystościach uczestniczą także władze państwowe najwyższego szczebla oraz ogromne rzesze wiernych. Następcą Wyszyńskiego zostaje ówczesny bp. warmiński Józef Glemp.

początek VIII 1981
Akcje protestacyjne „Solidarności” w wielu miastach Polski. Odbywają się tzw. marsze głodowe, które są wyrazem sprzeciwu wobec fatalnej sytuacji zaopatrzeniowej . Przez 2 dni „Solidarności” blokuje rondo na skrzyżowaniu Marszałkowskiej i Alei Jerozolimskich; przyczyną jest prowokacja władz.

5–10 IX 1981
W Gdańsku w Hali Olivia odbywa się I tura Pierwszego Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”. Zjazd uchwala między innymi „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej”. Fala oficjalnego potępienia tego posłania w krajach komunistycznych. „Solidarność” liczy w tym momencie ponad 9,5 miliona członków. Delegaci wybrani są w sposób demokratyczny, poczynając od najniższych komórek związku, czyli komisji zakładowych. Można powiedzieć, że pochodzą z wolnych wyborów, których nie było w Polsce od czasu II wojny światowej.

23 IX–7 X 1981
II tura KZD. „Solidarność” określona zostaje jako ruch społeczny, a nie wyłącznie związek zawodowy. Lech Wałęsa wybrany na przewodniczącego NSZZ „Solidarność”.

18 X 1981
Stanisław Kania odwołany z funkcji I sekretarza KC PZPR. Jego następcą zostaje gen. Wojciech Jaruzelski, który jednocześnie pełni funkcję premiera.

26 X 1981
Rozpoczynają działania tzw. wojskowe grupy operacyjne. Kierowane są do zakładów pracy i jednostek administracji terenowej. Gen. Jaruzelski zapewnia, że ich celem jest usprawnienie gospodarki i życia społecznego kraju. Faktycznym celem, jak okaże się kilka tygodni później, jest rozpoznanie sytuacji w poszczególnych rejonach Polski. Oficerowie wchodzący w skład grup operacyjnych 13 XII staną się komisarzami wojskowymi.

12 / 13 XII 1981
Tej nocy, z soboty na niedzielę, po 22:00 dochodzi do pierwszych zatrzymań działaczy NSZZ „Solidarność” i osób uznanych przez władze za „niebezpieczne". Akcja trwa przez całą niedzielę. Esbecy (funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa), wspierani są przez umundurowanych funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej. Część zatrzymanych dostaje "decyzję o internowaniu”, choć pojęcie internowania nie występuje dotąd w żadnych przepisach w PRL. Regułą przy tych zatrzymaniach jest brutalność ze strony funkcjonariuszy. Zajmowane są siedziby zarządów regionów NSZZ „Solidarność” w całym kraju. Powszechną praktyką jest niszczenie przez funkcjonariuszy mienia w tych miejscach. O godzinie 6:00 gen. Wojciech Jaruzelski wygłasza w radiu przemówienie, informując o wprowadzeniu stanu wojennego w całej Polsce. Ogłasza powstanie Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON). Związki zawodowe zostają „zawieszone”. Szef WRON sugeruje, że tymi działaniami zapobiega obcej (sowieckiej) interwencji. Ten argument propagandowy wykorzystany będzie do usprawiedliwienia uderzenia w „Solidarność” także długo po 1989, choć ujawnione dokumenty sowieckie wyraźnie wskazują, że w grudniu 1981 Moskwa nie była skłonna do bezpośredniego zaangażowania militarnego (odmienna sytuacja miała miejsce rok wcześniej, pod koniec 1980 roku). Łącznie w całym kraju zatrzymano na początku stanu wojennego ponad 5000 osób. Większość trafiła do „ośrodków internowania”, zwykle aresztów śledczych i więzień karnych, gdzie już wcześniej przygotowywano odpowiednie oddziały więzienne dla tzw. ekstremy Solidarności. Warunki były (z nielicznymi wyjątkami) bardzo ciężkie, a pora roku dodawała swoje. Dziwaczny w sensie prawno-formalnym status „internowanego” istniał do grudnia 1982 r. Pod tym szyldem więziono w ciągu 13 miesięcy ok. 10,5 tys. osób.

16 XII 1981
W Katowicach w kopalni „Wujek” tzw. pluton specjalny ZOMO zabija z broni maszynowej 9 górników. Jest to największa zbiorowa zbrodnia stanu wojennego. Mord w kopalni „Wujek” stał się tragicznym symbolem stanu wojennego.

12 IV 1982
W Warszawie została nadana pierwsza audycja podziemnego Radia Solidarność, przygotowana przez Zofię i Zbigniewa Romaszewskich. Przez całe lata osiemdziesiąte Solidarność będzie wykorzystywać ten środek obok prasy i wydawnictw podziemnych, tzw. "bibuły".

22 IV 1982
Powstała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność”, której członkami zostają m.in. Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk i Bogdan Lis.

1 i 3 V 1982
Duże manifestacje Solidarności w wielu miastach, dochodzi do starć z ZOMO.

13 VI 1982
We Wrocławiu powstaje „Solidarność Walcząca”, a jej szefem zostaje Kornel Morawiecki.

31 VIII 1982
W kilkudziesięciu miastach demonstracje w rocznicę podpisania porozumień sierpniowych. Gwałtowne starcia w wielu ośrodkach. W Lubinie milicja zastrzeliła 3 uczestników protestów.

8 X 1982
Sejm nową ustawą o Związkach Zawodowych rozwiązuje NSZZ „Solidarność”. Podziemie zapowiada strajk generalny na 10 XI.

10 XI 1982
Strajk generalny nie udaje się.

12 XI 1982
Lech Wałęsa zwolniony z internowania.

31 XII 1982
Stan wojenny "zawieszony" (formalnie zostanie zniesiony w lipcu 1983 roku).

3 V 1983
Manifestacje w wielu miastach. Esbecy pobili działaczy Prymasowskiego Komitetu Pomocy przy kościele św. Marcina w Warszawie.

13 V 1983
W komisariacie przy ul. Jezuickiej w Warszawie zamordowany został maturzysta Grzegorz Przemyk.

16–23 VI 1983
Druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Papież odwiedza m.in. Katowice, gdzie w homilii nawiązuje do zbrodni w kopalni „Wujek”.

5 X 1983
Lech Wałęsa otrzymuje pokojową Nagrodę Nobla.

19 X 1984
Uprowadzenie, a następnie zamordowanie ks. Jerzego Popiełuszki. Bezpośrednimi sprawcami jest 4 oficerów SB z kpt. Grzegorzem Piotrowskim na czele. Ich mocodawcy pozostają do dzisiaj nieustaleni i nietykalni.

3 XI 1984
Pogrzeb ks. Jerzego przy kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie. Na pogrzebie kilkaset tysięcy ludzi.

13 X 1985
„Wybory” do Sejmu PRL. Niska frekwencja na skutek bojkotu przez Solidarność.

12 IX 1986
Uwolnienie wszystkich więźniów politycznych. Depenalizacja "przestępstw politycznych”.

8–14 VI 1987
Jan Paweł II w Polsce. Odwiedził m.in. Gdańsk i grób ks. Jerzego Popiełuszki na Żoliborzu.

29 XI 1987
Referendum w sprawie gospodarki i „demokratyzacji”. Wyniki (i to oficjalnie podane) wskazują na porażkę władz.

IV–V 1988
Pierwsza duża fala strajkowa w tym roku.

VIII–IX 1988
Druga fala strajków (Gdańsk, Śląsk). Ekipa Jaruzelskiego decyduje się na (częściowe) otwarcie polityczne.

6 II–5 IV 1989
Obrady Okrągłego Stołu. Władze zgadzają się na relegalizację NSZZ „Solidarność”.

4 VI 1989
Pierwsze częściowo wolne wybory do Sejmu i całkowicie wolne do Senatu. Solidarność uzyskuje 161 mandatów sejmowych – tzn. wszystkie, o które mogła zawalczyć. Na 100 miejsc w senacie zdobywa aż 99. Tzw. "lista krajowa" kandydatów obozu władzy nie przechodzi w wyborach, co staje się jednym z symboli klęski PZPR.

24 VIII 1989
Tadeusz Mazowiecki pierwszym niekomunistycznym premierem po II wojnie światowej.

22 XII 1990
Lech Wałęsa po wygraniu wolnych wyborów zaprzysiężony na prezydenta RP.

27 X 1991
Pierwsze całkowicie wolne wybory do Sejmu i Senatu RP. Jan Olszewski pierwszym premierem z mandatu Sejmu wybranego w wolnych wyborach.

17 IX 1993
Ostateczne wyprowadzenie wojsk rosyjskich z Polski.

oprac. Dariusz Jadczyszyn

* * *
Autorem zdjęcia tytułowego ze stanu wojennego był ks. Julian Żołnierkiewicz, asystent kościelny NSZZ „Solidarność”, postać znana i szanowana w Olsztynie.


Komentarze (2) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.

Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych

Zaloguj się lub wejdź przez FB

  1. _gość #3084354 13 gru 2021 11:35

    Gomułka, Ochab, Kiszczak, Jaruzelski, Rakowski, Urban, Miller, Tusk, Rostowski, Ziobro, Kurski to ludzie, którzy w powojennej historii zrobili najwięcej krzywdy wszystkim Polakom.

    Ocena komentarza: poniżej poziomu (-1) odpowiedz na ten komentarz pokaż odpowiedzi (1)

    1. basilo #3084337 13 gru 2021 10:25

      No nie powiem moja służba w ORMO to była fajna przygoda. Sam się zgłosiłem i nie żałuję

      Ocena komentarza: poniżej poziomu (-4) odpowiedz na ten komentarz