Fake news: co to jest i jak nie dać się nabrać?
2021-12-03 20:15:00(ost. akt: 2021-12-03 15:27:15)
Autorzy słownika Collins Dictionary uznali w 2017 roku „fake news” za słowo roku. Twierdzili wówczas, że zasługuje ono na wyróżnienie, ponieważ jest „wszechobecne”. Od tamtej pory popularność zjawiska określana tym mianem nie zmalała, a wręcz przeciwnie – nasiliła się. Wydarzenia budzące duże emocje polityczne i społeczne jak pandemia wirusa COVID-19 czy kryzys migracyjny sprzyjają generowaniu i rozpowszechnianiu fake newsów. Wprowadzać innych w błąd, by realizować własne cele chcą politycy, rozmaite grupy wpływów i same media, którym zależy na zyskach.
Zjawisko dezinformacji nie jest nowe. W 1938 r. w amerykańskiej stacji radiowej Columbia Broadcasting odczytano adaptację książki science fiction pt. “Wojna światów” Herberta George’a Wellsa. W kolejnych dniach gazety publikowały artykuły z opisem scen, które rzekomo były następstwem programu radiowego. Prasa, która musiała konkurować z nowym medium, jakim wówczas było radio, chciała w ten sposób przykuć do siebie uwagę. Jednym z namacalnych skutków tej publikacji był telefon pewnej kobiety do komisariatu policji w Dallas, która spanikowana domagała się informacji oraz instrukcji postępowania wobec… trwającej inwazji Marsjan.
Większość z nas kojarzy fake newsy z internetem oraz mediami społecznościowymi, ale przecież fałszywe informacje rozchodziły się i nadal rozchodzą się za pośrednictwem mediów tradycyjnych. Mało tego, fake newsy publikowane w prasie, radiu lub telewizji mogą mieć większą szkodliwość niż te rozpowszechniane w sieci. Tzw. stare media wciąż cieszą się większym zaufaniem odbiorców, dlatego roznoszenie fałszywej informacji z powołaniem się na źródło skutkuje jej wielokrotnym wzmocnieniem oraz utrwaleniem – zwłaszcza w przypadku prasy.
Zgodnie z definicją fake news to wiadomości lub propaganda oparte na dezinformacji, celowej lub nieintencjonalnej. Fake newsy mogą udawać prawdziwe informacje, artykuły w mediach lub nawet treści naukowe. Czasem pojawiają się jako tweety nieistniejących osób, memy internetowe lub teksty propagandowe. Łączy je to, że mają wprowadzić odbiorców w błąd. Mogą być rozpowszechniane od razu z tą intencją, ale często rozchodzą się też za pośrednictwem osób, które wierzą w ich treść.
Tyle mówi nam definicja pojęcia, ale – jak wiadomo – najważniejsze jest, aby potrafić zastosować wiedzę w praktyce. Nie jest to łatwe, ponieważ na fake newsy nabierają się nawet najlepsi dziennikarze. Zatem o to, jak rozpoznać fake newsy zapytaliśmy dr Martę Więckiewicz-Archacką, medioznawcę z Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWM. — Zazwyczaj fake newsy konstruowane są w taki sposób, aby użytkownik mediów był przekonany o prawdziwości danego doniesienia, a więc wprowadzają w błąd w sposób subtelny. Podejrzaną informację należy zweryfikować – trzeba sprawdzić, kim jest autor i na jakie źródła się powołuje. To praca typowa dla dziennikarzy, którą dziś powinien wykonywać każdy świadomy użytkownik mediów, który nie chce się nabrać na fake newsa — podkreśla dr Więckiewicz-Archacka.
Fake newsy najczęściej dotyczą plotek o śmierci gwiazd czy wiadomości, które mają wpłynąć na rezultat wyborów lub innego ważnego głosowania. Uważa się, że fake newsy miały wpływ na wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 2016 roku oraz na brytyjskie referendum w sprawie wyjścia z Unii Europejskiej. — Obecnie najczęściej spotykamy się z fake newsami na temat szczepień przeciwko COVID-19 oraz na temat sytuacji na granicy polsko-białoruskiej — zauważa dr Marta Więckiewicz-Archacka.
Jednym z fake newsów, który w ostatnich dniach obiegł media jest zdjęcie rzekomo zrobione podczas manifestacji przeciwko wprowadzeniu lockdownu w Austrii. Szacuje się, że w ubiegły weekend w Wiedniu protestowało ok. 30 tys. osób, ale opublikowane w mediach zdjęcie nie dość, że nie zostało zrobione w stolicy Austrii, to jeszcze nie przedstawia nawet Austriaków. Jak zauważyło stowarzyszenie „Demagog”, które zajmuje się wychwytaniem fake newsów, zdjęcie pochodzi z 10 marca 1991 roku i zostało zrobione na Placu Maneżowym w Moskwie. Wówczas protestujący tam ludzie domagali się rezygnacji prezydenta Michaiła Gorbaczowa.
Inny przykład fake newsa pochodzi z Turcji. We wrześniu tego roku polityk Fatih Erbakan, lider eurosceptycznej partii Yeniden Refah Partisi, zorganizował konferencję prasową, na której pokazywał zdjęcia małych dzieci, które miały wiele kończyn. Udowadniał w ten sposób, że to wina szczepionek mRNA przeciwko koronawirusowi, które zmieniają ludzkie geny. Problem jednak w tym, że fotografie, które wykorzystał przedstawiały dzieci urodzone na długo przed pandemią COVID-19. Ponadto jedno z nich zostało przerobione.
Fake newsami, które w ostatnim czasie zalewają media można sypać jak z rękawa. Dlatego ważne jest to, by zostać świadomym odbiorcom mediów. Choć we współczesnym świecie pełnym czyhających zewsząd niebezpieczeństw jest o to niezwykle trudno. Często wolimy nie weryfikować informacji, która pasuje do naszej osobistej koncepcji świata. Jednak skutki życia w błędzie mogą być bardzo negatywne. Pamiętajmy, aby sprawdzać autora informacji, stronę internetową (czy jest uznanym źródłem informacji, czy generatorem clickbaitów), porównywać datę publikacji z datą wydarzenia oraz weryfikować zdjęcie – czy zostało użyte w odpowiednim kontekście. Jak mawiał Ben Bova, amerykański redaktor i wydawca "wiedza potężniejsza jest od ignorancji, ciekawość silniejsza od strachu".
Marta Wiśniewska
Komentarze (8) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Zaloguj się lub wejdź przez
-
-
-
-
-
Pokaż wszystkie komentarze (8)Stary dziad #3083551 6 gru 2021 10:26
... nick typa poniżej.
Ocena komentarza: warty uwagi (1) odpowiedz na ten komentarz
..... #3083513 6 gru 2021 07:42
"Witamina D może szybko złagodzić ciężki przebieg COVID-19. "Dzięki niej uzyskujemy efekt gaśnicy"". Źródło: https://portal.abczdrowie.pl/witamina-d- moze-szybko-zlagodzic-ciezki-przebieg-co vid-19-nowe-badania. A tu mamy komentarz jednego z bogów COVIDIOTÓW pana Fiałka, że brak jest dowodów naukowych na związek suplementacji wit. D z poprawą w zakresie zdarzeń covid19. Źródło: https://m.facebook.com/bfialek/posts/315 266613505914 DALEJ SŁUCHAJCIE SWOICH COVIDOWYCH SZAMANÓW. A na koniec. Pan Ziemba dwa lata wstecz, na początku "pandemii" nawoływał do zwiększonej suplementacji wit. C i D3 - efekt wszystkie jego filmy z youtuba zostały skasowane. TO SIĘ SAMO TŁUMACZY. I kto tu rozsiewa fake newsy.
odpowiedz na ten komentarz
Insomnia #3083502 5 gru 2021 21:23
Gazeta Olsztyńska jest niezależna i propolska - to doskonały przykład fake newsu.
Ocena komentarza: warty uwagi (1) odpowiedz na ten komentarz
Stary dziad #3083409 4 gru 2021 15:52
"Paul Mark jest kulturalnym, polskim patriotą, z szacunkiem odnoszącym się do innych, niedziałającym na zlecenie Kremla." - o te jest najlepszy przykład fake newsa.
Ocena komentarza: poniżej poziomu (-1) odpowiedz na ten komentarz
Dorota #3083360 4 gru 2021 08:47
Polski Ład to kolejny fake. Zobaczycie jak po nowym roku będziecie piszczeli. Wychodźcie na ulice ludzi dopóki macie trochę siły i w co się ubrać.
Ocena komentarza: warty uwagi (3) odpowiedz na ten komentarz