Dziś środa popielcowa. Zaczyna się czas przygotowań do Wielkanocy [ROZMOWA]

— Jak wiemy środa popielcowa rozpoczyna Wielki Post. Jakie znaczenie ma dla katolików ten dzień i jaka jest jego geneza?
— Środa popielcowa rozpoczyna w Kościele katolickim 40-dniowy okres przygotowania do świąt paschalnych, czyli największych wydarzeń związanych z męka, śmiercią i zmartwychwstaniem Jezusa Chrystusa. Wydarzenia te stanowią fundament naszej wiary.
W środę popielcową podczas liturgii pochylamy głowę w pokorze, a kapłan symbolicznie posypuje ją popiołem pochodzącym z palm poświęconych w niedzielę palmową poprzedniego roku. W ten sposób podkreśla się związek pomiędzy pokutą wiernych a męką i śmiercią Jezusa Chrystusa. Kapłan wypowiada przy tym słowa: „Prochem jesteś i w proch się obrócisz” lub „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”. Tradycyjny obrzęd ma za zadanie przypomnieć nam o przemijaniu naszego życia, o potrzebie powrotu do Boga, ale także niesie ze sobą nadzieję zmartwychwstania.
Zwyczaj posypywania głów popiołem wprowadzony został około IV wieku, ale najpierw zarezerwowany był dla tych, którzy publicznie odprawiali pokutę. Po 600 latach, w XI w. papież Urban II uczynił posypanie głowy popiołem obowiązującym zwyczajem w całym Kościele. Mogli w nim uczestniczyć wszyscy wierni. Zmieniła się dyscyplina pokutna, natomiast sama wymowa, sens tego gestu się nie zmienił. Posypanie głowy popiołem zawsze było wyrazem pokuty i żalu za grzechy.

— Środa popielcowa to także dzień postny. Czy wierni Kościoła katolickiego o tym pamiętają? Jak to wygląda w praktyce?

— Myślę, że każdy powinien sam sobie odpowiedzieć na to pytanie, czy pamięta o poście? Post ścisły obowiązuje dwa dni w roku: w Wielki Piątek i właśnie w środę popielcową i oznacza, że osoby, które już ukończyły 18 lat, a nie ukończyły jeszcze 60, mogą spożyć w ciągu dnia jeden posiłek do syta i dwa posiłki lekkie. Oczywiście, nie spożywa się w ten dzień mięsa.
Warto tu przypomnieć, że w Kościele katolickim dni lub okresy pokuty stanowią specjalny czas przygotowania do najważniejszych świąt. W tym czasie dzięki pokucie i uczestnictwie w liturgii wierni odbywają swoistą podróż duchową. Dobrowolne wyrzeczenia i post mają za zadanie wzmocnić ich wiarę, pokorę, a także przygotować do radosnego świętowania.

— Jak katolicy powinni obchodzić Wielki Post? Na co zwrócić szczególną uwagę w tych dniach?
— Wielki Post ma nas przybliżać do Jezusa Chrystusa, ma obudzić w nas drzemiące dobro, usuwać z naszych serc grzech. Ten czas ma nas doprowadzić do większego rozmodlenia, do uważnego słuchania Słowa Bożego i do kierowania się nim w życiu. W tym wszystkim mogą nam pomóc nabożeństwa wielkopostne, jakimi są droga krzyżowa, gorzkie żale czy rekolekcje wielkopostne. Wszystko to ma nas przybliżać do Boga, do prawdy, że Bóg nie umarł za jakichś nieokreślonych ludzi tylko właśnie za mnie.
Wielki Post ma nas także przybliżać do każdego człowieka poprzez jałmużnę i uczynki miłosierdzia. Miłość do Boga wyrażamy poprzez miłość bliźniego, dlatego w tym czasie powinniśmy dawać coś z siebie drugiemu człowiekowi. I nie chodzi tu tylko o datki materialne dla potrzebujących, ale o zwyczajne przebywanie z drugą osobą, pomaganie bliźnim nawet w najdrobniejszych sprawach. W ten sposób wyzbywamy się egoizmu, staramy się żyć dla innych i otwieramy się na potrzeby innych ludzi.
Wszystkim tym praktykom powinna towarzyszyć spowiedź traktowana nie jako wielkopostny obowiązek, ale jako autentyczna chęć pojednania się z Bogiem. Wyzbycie się grzechu sprawi, że łatwiej będzie nam czynić dobro, dostrzeżemy ciemne strony naszego życia, ale też będziemy mieć więcej siły na przeciwstawianie się pokusie grzechu.

— W środę popielcową kapłani posypują głowy wiernych popiołem. Jak to będzie wyglądało teraz, w dobie pandemii?
— Z racji pandemii Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów opublikowała Notę na temat środy popielcowej i związanym z nią gestem posypania głów popiołem. W Nocie wskazano, że kapłan po odmówieniu modlitwy błogosławieństwa popiołu i po pokropieniu go w milczeniu wodą święconą, „zwróciwszy się do obecnych, wypowiada jeden tylko raz do wszystkich formułę z Mszału Rzymskiego: „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” lub „Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz”.
Nota podaje, że następnie kapłan wyciera ręce i nakłada maseczkę ochronną na nos i usta. „Potem nakłada popiół na tych, którzy do niego podchodzą, albo sam podchodzi do tych, którzy stoją na swoich miejscach. Kapłan bierze popiół i posypuje głowę każdego, nic nie mówiąc”.