Historia Dobrego Miasta sięga średniowiecza. Powstało na początku XIV wieku, w ramionach rzeki Łyny, pośród bagien i rozlewisk, w miejscu osady pruskiego plemienia Gudde (od którego wywodzi się jego niemiecka nazwa Gudestat, a później Guttstadt). Prawa miejskie otrzymało 26 grudnia 1329 roku z rąk biskupa warmińskiego Henryka Wogenapa, stając się ważnym ośrodkiem jego dóbr. W kilka lat po lokacji miasto otoczono potężnymi murami obronnymi z basztami, z których do dziś zachowała się tzw. Baszta Bociania. System obronny miasta wzmocniły, przypominające swą bryłą średniowieczny zamek, zabudowania gotyckiego zespołu kolegiackiego powstałego w latach 1357-1389.
KOLEGIATA
Ze względu na postępujący proces kolonizacji środkowej i południowej Warmii, wiosną 1341 roku biskup Herman z Pragi przeniósł swoją siedzibę z Braniewa do bardziej centralnie położonej Ornety. Przy dawnej siedzibie biskupiej w Pierzchałach 17 lipca 1341 roku ustanowił natomiast kolegium jedenastu kanoników wspierających biskupa oraz fromborską kapitułę katedralną w administracji kościelnej i politycznej diecezji. Jedyną taką kolegiatę na ziemiach państwa krzyżackiego.

Najważniejszym elementem zespołu budynków kolegiackich w Dobrym Mieście jest kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych. Powstał w latach 1359-1389 w południowo-zachodniej części miasta. Jest to jeden z najpiękniejszych kościołów halowych na Warmii i druga co do wielkości świątynia na tych ziemiach, ustępująca swoimi rozmiarami tylko katedrze we Fromborku. Ma długość 61,5 m, szerokość 25,5 m i wysokość 18 m do sklepienia oraz ponad 42 m do kalenicy dachu. Od strony zachodniej kościół jest połączony z masywną czworoboczną wieżą.

Przy drugim filarze południowym – ołtarz św. Sebastiana z 1642 roku, obecnie czczony jako ołtarz Madonny Dobromiejskiej. Po przeciwległej stronie znajduje się ołtarz Trójcy Świętej z końca XVII wieku, z wybitną późnogotycką rzeźbą Tronu Łaski z przełomu XV i XVI wieku.

Do gmachu świątyni przylegają dawne budynki kapitulne, stanowiące zwarty czworobok z malowniczym wewnętrznym dziedzińcem. Część północną zajmuje kościół, od zachodu i południa znajdują się budynki mieszkalne kanoników, od wschodu pozostałość dawnego domu biskupów, zakrystia i brama w kierunku miasta.
Kolejnym zabytkiem sakralnym z pewnością wartym zobaczenia w Dobrym Mieście jest greckokatolicka cerkiew św. Mikołaja.
Wzniesiony w stylu barokowym kościół powstał w 1741 roku, za zgodą bpa Krzysztofa Andrzeja Szembeka, na miejscu zburzonej pięć lat wcześniej kaplicy przycmentarnej z końca XVI wieku. Przez długie lata pełnił on funkcję kaplicy dla nieodległego szpitala. Po wojnie kościół był świątynią filialną głównej parafii dobromiejskiej. W 1958 roku stał się cerkwią parafii greckokatolickiej św. Mikołaja (od 1992 roku z siedzibą w Lidzbarku Warmińskim), co związane było z potrzebami duszpasterskimi ludności przymusowo przeniesionej na te tereny w ramach akcji „Wisła”.

Nieodległy od cerkwi św. Mikołaja znajduje się utrzymany w stylu neoromańskim dawny zbór ewangelicki, wzniesiony w latach 1830-1834 na potrzeby diaspory protestanckiej Dobrego Miasta i okolic. Od czasu zaboru na Warmii zaczęli licznie pojawiać się niemieccy ewangelicy, faworyzowani przez pruską władzę, dążącą do germanizacji tych terenów. Projekt budowli powstał w pracowni wybitnego niemieckiego architekta Karola Fryderyka Schinkla. Wzorowany był na jego planach podobnego obiektu w Ornecie.
Po opuszczeniu tych ziem przez ludność niemiecką, od zakończenia ostatniej wojny obiekt nie pełni już funkcji liturgicznych. Obecnie funkcjonuje w nim miejskie Centrum Kulturalno-Biblioteczne.
Jak na całej Warmii, także i w Dobrym Mieście obejrzeć można wiele typowych przydrożnych kapliczek, wybudowanych przeważnie na przełomie XIX i XX wieku.
Niezwykła w swej architekturze jest barokowa kapliczka z 1740 roku znajdująca się tuż przed miastem, naprzeciwko drogi do Tuławek. Jej trzy pełnołukowe nisze tworzą rodzaj tryptyku: w dwóch bocznych znajdują się figury Maryi, środkowa wnęka to druga drewniana kapliczka typu skrzynkowego z umieszczonymi w niej różnymi elementami wotywnymi.

Wieś została lokowana niezwykle wcześnie jak na dominium warmińskie, bo już w roku 1290. Jej przywilej lokacyjny wydał biskup warmiński Henryk Fleming. Na początku stanowiła dobra rycerskie, ale w XV wieku – już jako duży, dochodowy folwark – Smolajny stały się własnością biskupów warmińskich. Od tej pory ich znaczenie systematycznie rosło. W 1557 roku brat biskupa Stanisława Hozjusza – Jan przeniósł do istniejącego już wówczas pałacyku siedzibę komornictwa dobromiejskiego. Od roku 1626, ze względu na swe piękne położenie i okolicę obfitującą w zwierzynę, biskupi warmińscy mieli tu jedną ze swoich letnich rezydencji.
Dzięki „księciu poetów” Smolajny zaczęły tętnić życiem. Krasicki, znany ze swego zamiłowania do ogrodów, przez cały okres swojego panowania na Warmii (1767-1795) prowadził tu szeroko zakrojone prace zmierzające do ukształtowania ogromnego założenia krajobrazowym w stylu ogrodów angielskich. Gdy po 1780 roku przestał opuszczać Warmię na dłużej, Smolajny stały się jego ulubionym miejscem pracy i wypoczynku. To tu powstały najwybitniejsze dzieła oświeconego biskupa-poety, jak chociażby Święta miłości kochanej Ojczyzny.
Tekst pochodzi z książki "Szlak Świętej Warmii - przewodnik turystyczno-pielgrzymkowy"
tekst Wojciech Szalkiewicz, wydawca Agencja WIT
Komentarze (1) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez
zuzia #3036592 | 5.173.*.* 9 sty 2021 09:09
dlaczego nie opisaliście pięknego portu i cudownego jeziora wybudowanych w centrum miasta przez ełro.osła KARSKIEGO / pamiętamy te obietnice wypłakiwane w rękaw szefa miasta.....
Ocena komentarza: warty uwagi (1) !
odpowiedz na ten komentarz