Marzenia większe od rozsądku. Historia braci Ejsmontów

Dwaj młodzi węgorzewianie, urodzeni w 1940 roku w Grodnie bliźniacy Mieczysław i Piotr Ejsmontowie, od dziecka marzyli o dalekich, morskich wyprawach. Nie mogąc legalnie wyjechać z kraju, dwukrotnie podjęli próbę ucieczki. Za pierwszym razem, pod koniec sierpnia 1959, młodzieńcy pojechali dwaj młodzieńcy do Szczecina, gdzie w tamtejszym klubie żeglarskim wypożyczyli małą, sześciometrową mieczówkę o romantycznej nazwie „Powiew”. Taki mały jachcik sportowy trzeba prowadzić bardzo uważnie, ponieważ każdy błąd grozi wywrotką.

A jednak młodzi żeglarze wyruszyli pod osłoną nocy na Bornholm. Oficer dyżury WOP nie chciał wypuścić ich w morze w związku z ostrzeżeniem sztormowym, przekonali go jednak, że – jak to potem opisali w „Panoramie Północy”: „będzie to właśnie okazja do wypróbowania naszych możliwości”. Przy wietrze rzędu 6-7 B musieli co pół godziny wylewać z kadłuba ok. 30 wiader wody. Płynąc bez świateł byli na morzu niewidoczni i dosłownie cudem przeszli tuż przed dziobem dużego statku.

O świcie dotarli do stolicy Bornholmu Rønne, gdzie poprosili tylko o wodę i o żywność. Tamtejsze władze odstawiły ich jednak do polskiej ambasady w Kopenhadze, skąd zostali deportowani do kraju. Pół roku musieli odczekać w Centralnym Więzieniu w Goleniowie na rozprawę sądową, w czasie której usłyszeli zarzuty nielegalnego przekroczenia granicy i uprowadzenia jachtu. Jak napisał po latach na łamach „Prawa i życia” znany szczeciński adwokat, mec. Roman Łyczywek, który bronił młodych żeglarzy w tym procesie:

Po odbyciu służby w Marynarce Wojennej, gdzie obaj uzyskali stopnie jachtowego kapitana żeglugi bałtyckiej, powrócili Ejsmontowie do realizacji swojego wielkiego marzenia. Wprawdzie władze PRL pilnowały, by obaj nie znaleźli się nigdy na morzu w tym samym czasie... Cóż jednak znaczy upór w konsekwentnym dążeniu do celu. Jakimś cudem udało im się znowu zwiść służby graniczne i dotrzeć, każdy na innej jednostce, do Danii. Tym razem poprosili już azyl polityczny, otrzymali prawo pracy i poszli do fabryki zarobić na kupno nowego jachtu. Pracowali po 11-12 godzin, by jak najszybciej kupić wymarzoną łódkę.

4 maja 1966 wypłynęli z Danii na swoim nowym s/y „John”, nazwanym tak na cześć nieżyjącego prezydenta Johna Kennedy’ego. Planowali między innymi złożyć wiązankę kwiatów na jego grobie w Waszyngtonie. Niestety na Morzu Północnym rozjechał ich duński tankowiec i cała epopeja zbierania pieniędzy na rejs rozpoczęła się od nowa. Kupiony rok później s/y „John II” został wyposażony, dzięki pomocy duńskiej Polonii, w sprzęt nawigacyjny, środki ratunkowe i znaczne zapasy żywności.

Po długim i trudnym rejsie dotarli wreszcie w Wigilię 1968 roku do Miami, gdzie otoczyli ich opieką przedstawiciele amerykańskiej Polonii. Wielkie wrażenie robiła zaprojektowana przez braci Ejsmont „Bandera Wolnych Polskich Żeglarzy” — biało-czerwony proporzec z wcięciem i niebieską obwódką, dumnie łopoczący pod salingiem ich jachtu. Wręczyli ją senatorowi Edwardowi Kennedy’emu, złożyli kwiaty na grobie jego zamordowanego brata — prezydenta USA i niezmordowanie pracowali nad kontynuacją wyprawy dookoła świata. Po dopłynięciu na drugą półkulę ich „John II” nie nadawał się już do dalszej żeglugi i rozpoczęli młodzi żeglarze długie poszukiwania pieniędzy na zakup nowej jednostki.

Kiedy wyglądało na to, że chyba nic z tego jednak nie wyjdzie, z pomocą przyszła mieszkająca w Detroit ciotka Ejsmontów Emilia Markiewicz-Marks. Pewnego dnia oświadczyła: „Jeżeli Polonia nie chce wam pomóc, to ja osobiście kupię wam ten jacht”.

W wywiadzie radiowym dla „Głosu Ameryki”, nadającej programy dla zagranicy po angielsku i w ponad 40 innych językach, bracia Ejsmont powiedzieli: „Chcemy, by nasza „Polonia” dotarła do wszystkich ośrodków, gdzie mieszkają Polacy na kuli ziemskiej (…) Popłyniemy na Cape Horn. Tam jeszcze nigdy nie było polskiego jachtu, a ten, którym wyruszymy jest najmniejszym, jaki kiedykolwiek odważył się na przejście tej trasy”.

Niestety, w drugiej połowie grudnia 1969 roku, w rejonie pomiędzy Wyspami Falklandy/Malwiny i argentyńskim portem Rio Gallegos, „Polonia” zaginęła bez śladu. W tym ostatnim rejsie towarzyszył braciom zabrany z Buenos Aires 22-letni student Wojciech Dąbrowski.

Jak skomentował to później znany polski żeglarz z tamtych czasów, kapitan s/y „Otago” Zdzisław Pieńkawa, współzałożyciel Bractwa Kaphornowców: „Jacht przeznaczony do żeglugi na wodach osłoniętych nie mógł przeciwstawić się rozszalałym oceanom południa”. Inny sławny żeglarz II połowy XX wieku, kpt. Krzysztof Baranowski, który opłynął samotnie świat, dodał jeszcze: „Ich marzenia były większe od rozsądku”.

Cytaty z polskiej i zagranicznej prasy pochodzą z wydanej w tym roku nakładem gminy Węgorzewo broszury wspomnieniowej autorstwa Wiesława Książka pt. „Tajemnica Braci Ejsmontów”.

Łukasz Czarnecki-Pacyński