100 Twarzy Niepodległej: Franciszek Bem, Józef Biedrawa, Wiktor Bina

Franciszek Bem
1897-1983
Działacz polski w międzywojennym Gietrzwałdzie, urodził się Bochum. Jego ojciec, pochodzący z Plusek, Jakub Bem, jeździł tam za robotą. Także w okresie międzywojennym, choć Bemowie mieli już w tym czasie parohektarowe gospodarstwo w Gietrzwałdzie. Franciszek od 1915 roku służył w wojsku niemieckim, był ranny na froncie zachodnim. Po wojnie wrócił do domu. W okresie plebiscytu z rodziną był jednym z najważniejszych rzeczników sprawy polskiej, m.in. brał udział w zakładaniu szkoły polskiej. W Gietrzwałdzie działał w tym czasie także w towarzystwie młodzieży i kółku śpiewaczym. W 1920 r. został aresztowany przez Niemców. Uwolniono go dzięki interwencji komisji alianckiej.

Warunki materialne sprawiły, że w późniejszych latach Franciszek Bem znów wyjechał do pracy w westfalskich kopalniach. W latach 30. wrócił do Gietrzwałdu, objął po ojcu funkcję lokalnego męża zaufania Związku Polaków w Niemczech. Jego zaangażowanie w sprawy polskie uwiecznił w „Na tropach Smętka” Melchior Wańkowicz, wymieniając go (bez podawania nazwiska) jako „owego młodego parobczaka z Woryt, który, gdy szło o znalezienie odpowiedniego kontyngentu dzieci ze wsi, ofiarował się, że ożeni się z wdową o największej progeniturze i wziął biedną wyrobnicę z dziewięciorgiem dzieci, nic w zamian nie otrzymując, a stawiając jej warunek, że dzieci odda do polskiej szkoły”. W 1935 roku Bem rzeczywiście ożenił się z wdową Martą Gusday. Zachowana kronika szkoły w Worytach wymienia wśród uczniów czworo młodych Gusdayów.

Jeszcze przed wybuchem wojny, w lipcu 1939 roku, Franciszek Bem został wysiedlony z Warmii jako osoba szczególnie niebezpieczna dla państwa niemieckiego. Wojnę Bem spędził na ciężkich robotach przymusowych, na które skazali go hitlerowcy. Po wojnie był jakiś czas prezesem GS-u w Gietrzwałdzie, zmarł w 1983 roku.
bs

1920
w tym roku Franciszek Bem został aresztowany przez Niemców

na podstawie: Eugeniusz Tryniszewski, Franciszek Bem (1897-1983) Komunikaty Warmińsko-Mazurskie 1983/4), M. Wańkowicz „Na tropach Smętka”.

Józef Biedrawa
1886-1939
Urodził się w Trzciance (powiat nadnotecki). Pochodził z rodziny polsko-niemieckiej, w dużym stopniu zgermanizowanej. Był absolwentem szkoły ludowej i seminarium nauczycielskiego w Pile. Egzamin dojrzałości zdał w 1907 r., a egzamin pedagogiczny umożliwiający nauczanie w szkołach powszechnych w 1912 r. Miał kontakt z Polakami i odnalazł się pod względem narodowy jako Polak, ożenił się z Polką.

Początkowo pracował jako nauczyciel w wiejskiej szkole w Kwieciszewie (powiat mogileński), potem w szkole wydziałowej w Mogilnie. Przed I wojną światową był kierownikiem szkoły ludowej w Kamienniku, powiat czarnkowski. Po zakończeniu I wojny światowej pracował w polskiej oświacie. Był kierownikiem dwuklasowej szkoły powszechnej w Dębem (powiat czarnkowski) w latach 1919-1929. Na Warmię przyjechał w 1929 roku, gdzie rozpoczął pracę jako nauczyciel w Prywatnej Katolickiej Szkole Powszechnej z językiem polskim w Worytach (1929-1933). Organizował uczniom wycieczki po okolicy, do innych szkół, do Olsztyna. Nawiązał dobre kontakty z mieszkańcami, założył Radę Rodzicielską. Działalność Wiktora Bina została wysoko oceniona przez władze oświatowe i mieszkańców. Szczególnie doceniono jego nowatorskie metody nauczania. Jednak to nie podobało się Niemcom. Został oskarżony przez jednego z inspektorów niemieckich o upublicznianie wydawnictw zakazanych.

Podczas wizytacji niemiecki inspektor znalazł w tornistrze ucznia modlitewnik wraz z historią Polski "Bóg i Ojczyzna". Nauczyciel został pozbawiony przez władze niemieckie prawa nauczania oraz wydalony z Prus Wschodnich. Od 1934 r. Bina pracował w siedmioklasowej Publicznej Szkoły Powszechnej z niemieckim językiem nauczania w Bydgoszczy.

W 1939 r. został aresztowany przez Selbstschutz (paramilitarna formacja mniejszości narodowych) i więziony w bloku V, a następnie rozstrzelany wraz z bratem w Dolinie Śmierci pod Fordonem (Bydgoszcz).

(na podst. leksykonu Warmii i Mazur)

Prezentowaliśmy już sylwetki: Jana Baczewskiego (1890-1958), działacza i posła do parlamentu pruskiego, kierownika Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego; Franciszka Barcza (1892-1939), nauczyciela i działacza plebiscytowego; Reinholda Barcza (1885-1942), działacza mazurskiego, przedstawiciela ewangelickiego ruchu gromadkarskiego, Karola Bahrkego (1868-1935), polskiego wydawcę, drukarza i redaktora związanego z Ełkiem, Alfonsa Barczewskiego (1910-1971), nauczyciela i prawnika, Walentego Barczewskiego (1856-1928), księdza broniącego polskości w kościele i życiu codziennym Warmiaków.