Rok 1863! Czy pamiętamy? - Cz. I

W 155 rocznicę Powstania Styczniowego. Rok 1863 ! Czy pamiętamy? „Jeszcze Polska nie zginęła, Kiedy my żyjemy, Co nam obca przemoc wzięła, Szablą odbierzemy”… Ten fragment Hymnu z pewnością był na ustach wszystkich, którzy w 1863 roku za broń chwycili, aby jarzmo Moskala z ukochanej Ojczyzny zrzucić. Wtórowała Im ”Bugurodzica Dziewica, Bogiem sławiena Maryja…”

22 stycznia 1863 roku w rosyjskim zaborze-Królestwie Polskim rozwinęły się wydarzenia polityczne i militarne nazwane potem Powstaniem Styczniowym. Kolejna próba wskrzeszenia Niepodległej Polski- w granicach sprzed rozbioru 1772 roku podjęta przez młodą, patriotyczną generację Polaków trwała prawie dwa lata.

Miała potem poważny wpływ na kształtowanie się sposobów odzyskania niepodległości zarówno w I jak II wojnie światowej. Powstanie przyjęło formę wojny partyzanckiej na niespotykaną wtedy skalę – przez oddziały powstańcze przewinęło się ponad 200 tys. uczestników walki.

Rząd carski dla likwidacji powstania musiał zwiększyć swoje siły wojskowe i policyjne ze 100 tys. Do 340 tys. liniowego wojska. Powstańcy zorganizowali Państwo Podziemne, Rząd Narodowy z niezbędnymi agendami, jego siłę zbrojną. Jednorazowo w oddziałach leśnych przebywało nawet 20 tysięcy powstańców.

Podjęli na szeroką skalę akcję dyplomatyczną i propagandową wyciągając sprawę na forum Europy. Doświadczenia walk 1863 roku zostały spożytkowane w głównej mierze przy tworzeniu Polskiej Organizacji Wojskowej(POW) w 1914 roku/Piłsudski/, ZWZ i AK/ gen. Grot –Rowecki/.

Powstanie przyniosło:
A/ W sferze politycznej i społecznej:
a/ wymusiło na rządzie carskim reformę włościańską/reforma uwłaszczeniowa/;

b/ skompromitowało politykę ugody z caratem prominenckiej części społeczeństwa wobec narodu;

c/ wykazało małą wartość nadziei wiążących odzyskanie niepodległości z interwencją państw Europy Zachodniej/Francja i Anglia/, co się niestety powtórzyło po napaści Niemiec na Polskę w 1939 roku;

d/przeniosło na cały naród bez względu na pozycję społeczną ideę patriotyzmu i myślenia kategoriami narodowymi;

f/spowodowało wzrost uczuć religijnych i wykształcenie symboliki narodowej np. symbol Polski Walczącej pochodzi z tego okresu;

g/ społeczeństwo zapłaciło krwią, cierpieniem i utratą własności i wolności. Na Syberię wywieziono ponad 20 tysięcy powstańców.
Wielka to była ofiara za możliwość bycia wolnym i o sobie stanowiącym Narodem.

B/ W sferze militarnej:
a/ zdobyto doświadczenie w prowadzeniu walki partyzanckiej, udane bitwy pod Węgrowem na Podlasiu/W. Lewandowski/,pod Małogoszczą i Pieskową Skałą /Langiewicz/, pod Chruśliną i Żyrzynem/Heidenreich-Kruk/,pod Panasówką/Borelowski/,pod Ossą/Żychliński/,Iłżą/Rębajło/,pod Opatowem/gen. Bosak-Hauke/, Taczanowski-kaliskie, walki Kalinowskiego Wróblewskiego , Sierakowskiego na Litwie, E. Różyckiego na Ukrainie, Zygmunta Padlewskiego i Tomasza Kolbe w mławskim, przasnyskim, płockim. W sumie stoczono ponad 1200 bitew i potyczek, a zaborca spotykał się codziennie z przejawami wrogości społeczeństwa polskiego;

b/zorganizowanie podziemnych struktur wojska: pułki, dywizje, korpusy(kadrowe), dzięki zabiegom Romualda Traugutta;

c/wykazało potrzebę przygotowania kadr wojskowych/szkolenia/ i udziału oficerów armii czynnej do organizowania walki przez oddziały leśne;

d/ zdobyto doświadczenie prowadzenia walki w warunkach konspiracji/duży udział i rola kobiet- łączniczki, służba sanitarna, wywiad, zbiórka materialnego wsparcia, zaopatrzenie/;

f/podjęto próbę /nieudaną/ zorganizowania floty wojennej dla nadania powstaniu charakteru konfliktu, w którym Polska miałaby być uznana za stronę wojny;

g/zorganizowano skarb narodowy dla potrzeb zakupu broni i organizowania oddziałów powstańczych.

Wielu dowódców- uczestników walki zbrojnej takich jak Romuald Traugutt, Rafał Krajewski, Ks. Stanisław Brzóska, Zygmunt Padlewski, Zygmunt Sierakowski, Jarosław Dąbrowski, Generał Marian Langiewicz, Gen. Józef Hauke-Bosak, Edmund Taczanowski, Edward Różycki, Michał Heidenreich-Kruk weszło do panteonu bohaterów narodowych. W okresie międzywojennym datę 22 stycznia obchodzono w wojsku jako oficjalne święto, a pierwszą wartę honorową przy oddanym do użytku w 1925 roku grobie Nieznanego Żołnierza pełnili powstańcy z 1863 roku.
O samym zaś Powstaniu Józef Piłsudski pisał min.:
„Pod wpływem wypadków roku 1863 rodzi się inna Polska, z innym ujęciem życia i jego zadań. Skutki sięgają tak daleko, że śmiało rzec można , że jeszcze dziś, gdy dziecko na świat przychodzi jest obciążone rokiem 1863”. Dzięki doświadczeniom Powstania Styczniowego Józef Piłsudski wypracował skuteczną strukturę wojny obronnej przeciwko bolszewikom w 1920 roku.

A jak jest dzisiaj?
Czy pamiętamy, czy chodząc ulicą Romualda Traugutta przez chwilę zastanowimy się kim był, co zrobił dla swojej wymarzonej Ojczyzny? Chociaż dzisiaj nie po całej jeszcze ulicy możemy chodzić ze względu na jej nową budowę. Ale gdy już będzie piękna, będzie można chodzić i jeździć po niej pomyślmy czasami o tamtych czasach.

Jak by to było pięknie, gdyby w 155 rocznicę Powstania Styczniowego wypadającą w 2018 roku umieścić tablicę pamiątkową poświęconą Romualdowi Trauguttowi oraz Powstańcom Styczniowym 1863 roku. Można by ją umieścić na budynku Starostwa Powiatowego.

Powiat nasz obejmuje swoim zasięgiem tereny na których trwały walki, potyczki ze znienawidzonym zaborcą. Z terenu gmin Janowo i Janowiec Kościelny obywatele tych ziem oddawali swoje życie walcząc w Powstaniu Styczniowym powiecie mławskim, przasnyskim i w dawnym województwie płockim.

Ślady na tym terenie widoczne są do dnia dzisiejszego. To na obszarze naszego powiatu przebiegała granica między zaborem pruskim i rosyjskim. Do dzisiaj mieszkańcy Miecznikowa- Kołak oraz Jabłonowa mogą wskazać drogę zwaną ”Kozacką ścieżką” po której patrolowana była granica.

A mieszkańcy Kownatek Falęcino mogą wskazać miejsce zwane „Uchodziste”, gdzie gromadzili się powstańcy. Pamiętają o swoich również mieszkańcy Janowa. W pamięci potomków mieszkańców wsi Nowa Wieś Wielka, Bielawy, Kownatki są zachowane informacje o powstańcach styczniowych w tym o śmierci trzech w okolicach dawnego młyna .

Takie informacje zachowały się w rodzinie Jerzego Spychalskiego z Bielaw, Teresy i Józefa Nowosielskich z Nowej Wsi Wielkiej, rodziny Gostkowskich z Kownatek, Ryszarda Płoskiego z Braniewa- dawnego mieszkańca Nowej Wsi Wielkiej.

Czytaj e-wydanie ">kliknij
Problem z założeniem profilu? Potrzebujesz porady, jak napisać tekst? Napisz do mnie. Pomogę: Igor Hrywna