Iławski ratusz — poznaj tragiczną historię burmistrza Giese

2015-02-28 13:35:04(ost. akt: 2015-02-28 14:18:26)
Duchowe dziecko burmistrza Giese (na zdjęciu z rodziną) zabrało mu ukochanego syna

Duchowe dziecko burmistrza Giese (na zdjęciu z rodziną) zabrało mu ukochanego syna

Po dłuższej przerwie wracamy z historycznym cyklem, w którym prezentujemy zabytki Iławy objęte prawną ochroną konserwatora i wpisane do rejestru. Łącznie jest ich 28. Dziś pora na najważniejszy budynek w mieście, czyli ratusz. Przedstawiamy opis samego zabytku, a niezwykłą ale też tragiczną historię burmistrza Iławy Carla Friedricha Giese przybliżył nam iławski przewodnik terenowy, Dariusz Paczkowski. Do tworzenia naszego cyklu dołączył też historyk dr Seweryn Szczepański (także iławianin) z Ośrodka Badań Naukowych w Olsztynie, od którego otrzymaliśmy zdjęcie rodziny burmistrza Giese.
Na łamach Gazety Iławskiej już jakiś czas temu zakończyliśmy prezentowanie 28. zabytków Iławy. Natomiast na naszym portalu przybliżyliśmy na razie trzy punkty z listy: układ urbanistyczny (też jest zabytkiem), mury obronne oraz kościół p.w. Przemienienia Pańskiego (zwany czerwonym). Z przyczyn różnych musieliśmy zawiesić nasz cykl, jednak od teraz już podkręcamy tempo. Dziś wracamy z kolejnym zabytkiem. Pora na ratusz, a więc najważniejszy budynek w mieście.

Opis zabytku pochodzi z dokumentu "Aktualizacja raportu: Gminna ewidencja zabytków Gminy Miejskiej Iława" stworzonego w 2013 roku. Natomiast niezwykłą historię związaną z ratuszem przybliża nam Dariusz Paczkowski, przewodnik terenowy, który wraz z Michałem Młotkiem organizuje historyczne wycieczki po Iławie.

zico
m.partyga@gazetaolsztynska.pl


RATUSZ
W 1317 roku został wybudowany ratusz iławski. Zlokalizowano go na środku rynku wraz ze studnią miejską. Stał tam do 1706 roku, do wielkiego pożaru miasta, podczas którego uległ całkowitemu zniszczeniu. Na początku XVIII wieku planowano odbudowę ratusza, ale niestety plany się nie powiodły i Iława do początku XX wieku ratusza nie miała. Prawie do końca XVII wieku Rada Miejska zbierała się na posiedzeniach w domu burmistrza. Dopiero u schyłku tego wieku wynajęto kamienicę na potrzeby urzędu miejskiego. Na początku XX wieku, w latach 1910-1912 został wzniesiony neobarokowy ratusz przy Kaiserstrasse (obecnie ul. Niepodległości 13). Ratusz został wybudowany na terenach zielonych fosy miejskiej.

Budynek ratusza składa się z kilku części i został wzniesiony na planie litery C. Posiada bryły dwu- i trzykondygnacyjne. Jednym z ciekawszych elementów części głównej (środkowej) są schody zewnętrzne usytuowane po obu stronach głównego wejścia do ratusza. Dolna część schodów osłonięta jest obustronnie masywnymi wolutami. Każda z nich zakończona jest małą płaskorzeźbą w postaci lwiej głowy z otwartą paszczą. W wyższej kondygnacji znajdują się trzy wysokie okna. Nad oknami umieszczono trójkątne naczółki z dekoracją środkową w postaci masek ludzkich. Powyżej umieszczono fryz joński koronujący elewację, zaś w części dachu trzy facjatki, a zwieńczeniem jest dwustopniowa wieża z tarasem, tarczą zegarową oraz hełmem. Cena zakupu gruntów pod ratusz na początku XX wieku wyniosła 90 tysięcy marek, zaś całkowity koszt budowy tego gmachu wraz z wyposażeniem wyniósł ponad 200 tysięcy marek. Burmistrzem Iławy był wówczas Karl Friedrich Giese, który był inicjatorem budowy ratusza i osobiście nadzorował jego budowę.

Podczas II wojny światowej ratusz został zniszczony. Po wojnie odbudowany i przeznaczony na halę targową. Skrzydła budynku zostały poszerzone, gdyż pierwotnie stanowiły one połowę obecnego skrzydła wschodniego i zachodniego. Jednak elementy architektoniczne zostały odtworzone w postaci wielkich wolut podpierających szczyty od strony dziedzińca, a na osi pilastrów na dachu znajdują się posążki w postaci niewielkich wazonów. Strona południowa ratusza została dobudowana, po obu jej stronach znalazły się przejazdy, zaś przy obu ich narożnikach umieszczono ćwierć koliste wykusze, a w części wschodniej ulokowano facjatki. Skrzydło zachodnie charakteryzuje się portykiem, wspartym na pięciu półkolistych i szerokich arkadach, gdzie na wysokości piętra znajduje się półkolisty wykusz. W 1995 roku ratusz został odremontowany. Przywrócono mu pierwotne przeznaczenie i stał się ponownie siedzibą Rady Miasta i Burmistrza.
źródło: "Aktualizacja raportu: Gminna ewidencja zabytków Gminy Miejskiej Iława"

Budowniczy iławskiego ratusza i jego tragiczne losy
Opowiada Dariusz Paczkowski, iławski przewodnik terenowy

W grudniu 1909 roku zmarł burmistrz Iławy Bruno Grzywacz. Był to włodarz miasta wielce dla Iławy zasłużony. Jego następcą (godnym, jak się miało okazać), został w dniu 06.06.1910 r prawnik-adwokat Carl Friedrich Giese. Nie był rodowitym iławianinem, urodził się 05.03.1879 r w Węgorzewie. Był synem ewangelickiego pastora. Prawo studiował na Uniwersytecie w Szczecinie, jako asesor sądowy przyjechał do Iławy.

Iława za czasów burmistrza Giesego z prowincjonalnego miasteczka przemieniła się w jeden z najbardziej znaczących ośrodków Prus Wschodnich. Nowy burmistrz podejmuje inicjatywę budowy w mieście ratusza, który miał być symbolem miasta i centrum władz miejskich. Ta inwestycja czekała na realizację ponad 200 lat. Budowę ratusza rozpoczęto jeszcze w 1910 roku. Miasto zaciągnęło pożyczkę na budowę i wyposażenie siedziby magistratu. Budowę ukończono dwa lata później, w 1912 roku, kosztem 189 000 marek. Wyposażenie ratusza kosztowało 20 000 marek, oprócz tego były darowizny. Witraże w oknach piwnicy ufundowali członkowie rady miasta: Frank, Dorsch i Wilke. Obrazy zdobiące ówczesną salę posiedzeń ufundował właściciel tartaku, p. Seifert. W piwnicy ratusza otwarto restaurację Rotskeller, którą wydzierżawiono p. Poerschke. Na piętrze budynku zamieszkali m.in. komisarz policji Rudet oraz adwokat Domerow. Na 620-lecie powstania miasta Iława zafundowała sobie armatę przed ratuszem.

5.03.1913 Giese ożenił się i od tego czasu już w gronie rodzinnym mógł przyjmować gości w swoim mieszkaniu w ratuszu. Rodzina burmistrza Giesego szybko się powiększyła, urodziły się dwie córki i ukochany syn Kurt. Właśnie z najmłodszym dzieckiem burmistrza związana jest tragedia całej rodziny. Malec będąc pod opieką starszych sióstr nie upilnowany spadł z galerii ratusza i zabił się, miał 5 lat. Jego ojciec był wtedy w Szałkowie na spotkaniu. Tak oto ukochane dziecko burmistrza – iławski ratusz – zabrało mu ukochanego syna. Po 12 latach swojej kadencji, burmistrz Giese został ponownie wybrany na kolejną dwunastoletnią kadencję. Nie było mu dane jej dokończyć. Usunięty przez hitlerowców wyjechał wraz z rodziną do Świnoujścia, gdzie w dramatycznych okolicznościach umiera. Córka burmistrza, Elizabeth Giese, opowiadał po latach, że matka, kiedy uciekali przed Sowietami, po nagłej śmierci ojca zachowywała się dziwnie, bardzo dziwnie. Nie mówiła też jak zmarł. Zmarł natomiast w swoje 66. urodziny, tego dnia 5. marca obchodził też 32-rocznicę ślubu.