Muzyka, która porusza duszę

To prawdziwa gratka dla melomanów i wszystkich poszukujących głębokich doznań artystycznych w sercu Warmii. Na scenie, a właściwie przy królewskim instrumencie, zasiądzie wybitny organista Andrzej Białko, ceniony interpretator muzyki organowej, którego wirtuozeria od lat zachwyca publiczność. Towarzyszyć mu będą dwaj znakomici instrumentaliści: Tomasz Strahl, jeden z czołowych polskich wiolonczelistów i pedagog Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, oraz Maria Peradzyńska, flecistka o niezwykłej wrażliwości i precyzji.

Ten unikatowy skład obiecuje niezapomniane wrażenia, wydobywając pełnię możliwości dynamicznych i kolorystycznych każdego z instrumentów – od potęgi i głębi barokowych organów, po subtelność i wirtuozerię wiolonczeli i fletu. W programie wieczoru można spodziewać się utworów od barokowych mistrzów po kompozycje romantyczne, wszystko w mistrzowskim wykonaniu i w murach świętolipskiej bazyliki, słynącej ze znakomitej akustyki.

Tradycja i nowe brzmienia
Koncert 11 lipca będzie trzecim z kolei wieczorem muzycznym tego lata w Świętej Lipce, a zarazem kolejnym dowodem na to, że tegoroczna, już 37. edycja Świętolipskich Wieczorów Muzycznych to wydarzenie wyjątkowe. Cykl zainaugurowano 27 czerwca z wielkim rozmachem – podczas koncertu otwarcia wystąpiła Orkiestra Koncertowa Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego pod batutą ppłk. Marcina Ślązaka i mjr. Dariusza Kaczmarskiego, z udziałem solistów (sopranu, tenora i basa) oraz instrumentalistów na oboju i klarnecie.

Tydzień później, 4 lipca, publiczność wysłuchała wzruszającego występu Chóru Świętolipskiego pod dyrekcją Adama Kowalskiego – lokalnego zespołu działającego przy sanktuarium – połączonego z recitalem organowym Łukasza Kołakowskiego. Tego wieczoru zabrzmiały zarówno potężne głosy zabytkowych organów bazyliki, jak i kameralne brzmienie pozytywu (małych organów), na którym organista wykonał część utworów, dodając koncertowi barokowego kolorytu.

Kolejne koncerty
Tegoroczny cykl potrwa do 29 sierpnia, kiedy to zaplanowano finałowy koncert sezonu. Przed nami jeszcze siedem muzycznych wieczorów, a wśród wykonawców, którzy zawitają do Świętej Lipki, znajdą się m.in. legenda polskiej sztuki organowej prof. Józef Serafin, znakomity klawesynista i organista Marek Toporowski (w duecie z pianistką Irminą Obońską), a także cenieni muzycy młodszego pokolenia i goście z zagranicy.

Nie zabraknie również muzyki dawnej – jeden z sierpniowych koncertów poświęcony będzie brzmieniom historycznych instrumentów, takich jak klawesyn czy viola da gamba. Pełny program festiwalu dostępny jest na plakatach i stronach organizatorów, a wszystkie koncerty mają wstęp wolny dla publiczności dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Można więc bez przeszkód zaplanować każdy piątkowy wieczór lata na obcowanie z muzyką w Świętej Lipce.

Perła baroku
Sanktuarium w Świętej Lipce to nie tylko sceneria koncertów, ale miejsce o wyjątkowej historii i znaczeniu. Od stuleci słynie jako „Perła baroku” – bazylika Nawiedzenia NMP wraz z krużgankami zachwyca bogactwem późnobarokowej architektury i sztuki. Jej początki sięgają XIV wieku i wiążą się z legendą o cudownej figurce Matki Bożej umieszczonej na lipowym drzewie, od której pochodzi nazwa miejscowości.

Przez wieki Święta Lipka była celem licznych pielgrzymek – już w średniowieczu przybywali tu wierni z Prus, Warmii, Mazowsza. Od XVII wieku opiekę nad sanktuarium sprawują ojcowie jezuici, którym ówczesny biskup warmiński oficjalnie powierzył to miejsce w 1632 roku. Jezuici są kustoszami Świętej Lipki nieprzerwanie do dziś – z przerwą w czasach kasaty zakonu – i to dzięki nim rozkwitło tu życie duchowe, a także kulturalne.

Dziś Święta Lipka pozostaje najliczniej odwiedzanym spośród polskich sanktuariów prowadzonych przez zakon jezuitów; co roku przybywają tu setki tysięcy pielgrzymów i turystów. Jest również jednym z trzech głównych miejsc kultu maryjnego archidiecezji warmińskiej (obok Gietrzwałdu i Stoczka Klasztornego).

Słynne organy
Symbolem Świętej Lipki są słynne barokowe organy – instrument unikatowy na skalę kraju. Zostały zbudowane w latach 1719–1721 przez mistrza Jana Josue Mosengela z Królewca i do dziś olśniewają zarówno brzmieniem, jak i formą. Posiadają trzy klawiatury ręczne (manuały), około 40 głosów i blisko 4 tysiące piszczałek, co zapewnia im potęgę dźwięku porównywalną z orkiestrą.

Jednak najbardziej niezwykłym elementem są ruchome figury zdobiące prospekt organowy. W trakcie gry anielskie postacie poruszają się: aniołki w wieżyczkach trąbią w trąby i dzwonią dzwonkami, w tle wirują gwiazdy, a centralnie Archanioł Gabriel kłania się Maryi, która skinieniem głowy odpowiada na pozdrowienie. Ta kunsztowna mechanika ożywia scenę Zwiastowania i dodatkowo czyni koncerty organowe w Świętej Lipce spektaklem nie tylko dla ucha, ale i dla oka.

Turyści mogą podziwiać prezentacje organów niemal codziennie – w sezonie letnim kilka razy dziennie odbywają się krótkie pokazy muzyczne dla zwiedzających, podczas których demonstrowane są wszystkie efekty dźwiękowe i ruchome elementy instrumentu. Natomiast podczas piątkowych Wieczorów Muzycznych organy ukazują pełnię swoich możliwości w wymagającym repertuarze, dialogując nierzadko z innymi instrumentami i głosami.

Wyjątkowa podróż
Sanktuarium oferuje również zwiedzanie bogatego muzeum, które działa przy bazylice. W siedmiu salach zgromadzono sześć wystaw stałych prezentujących zarówno historię samej Świętej Lipki, jak i szersze dziedzictwo kulturowe Kościoła. Jedną z pereł ekspozycji jest unikalna kolekcja książek św. Jana Pawła II – około 1000 tomów z prywatnego księgozbioru papieża, przewiezionych tu z Rzymu po jego śmierci.

Zwiedzający mogą także poznać dzieje sanktuarium udokumentowane w starodrukach i zabytkach (m.in. akt przekazania Świętej Lipki jezuitom z 1632 r., ornat podarowany przez królową Marysieńkę Sobieską, barokowe korony i figury oraz inne bezcenne paramenty liturgiczne). Ciekawostką jest jedna z nielicznych w Polsce wystaw ukazujących historię zakonu jezuitów – z obrazami św. Ignacego Loyoli, pierwszych towarzyszy i świętych jezuitów, dokumentami dotyczącymi ich działalności oraz nawet osobistymi listami papieża Jana Pawła II, w których wspomina on Świętą Lipkę.

Ponadto w muzeum znajdziemy egzotyczne pamiątki z misji (dary z Afryki, Azji i obu Ameryk) oraz ekspozycję etnograficzno-historyczną przybliżającą życie dawnych mieszkańców tych ziem, od epoki kamienia po czasy powojenne. Tak wszechstronne zbiory sprawiają, że wizyta w Świętej Lipce staje się nie tylko ucztą duchową i muzyczną, ale też podróżą w czasie i przestrzeni.