Autor "Serca w plecaku" ma pamiątkową tablicę w Ostródzie

Piosenka była niezwykle popularna w wojsku. Często słychać tam było słowa:

Z młodej piersi się wyrwało
W wielkim bólu i rozterce
I za wojskiem poleciało
Zakochane czyjeś serce
Żołnierz drogą maszerował
Nad serduszkiem się użalił
Więc je do plecaka schował
I pomaszerował dalej
Tę piosenkę tę jedyną
Śpiewam dla ciebie dziewczyno
Może właśnie jest w rozterce
Zakochane twoje serce

Ostródzki epizod

W 2013 r. Michał Zieliński (1905-1972), żołnierz, poeta i kompozytor, w 80. rocznicę powstania swojej piosenki „Serce w plecaku” został dwukrotnie uhonorowany w rodzinnym Jarosławiu. W zabytkowej kamienicy Attavantich odsłonięto kolejną (pierwszą wmurowano w roku 1983 w ścianę Klubu Garnizonowego) tablicę jubileuszową z popiersiem żołnierza-muzyka. Ponadto Stowarzyszenie Miłośników Jarosławia wydało książkę „Serce w plecaku… bije nadal,” z esejem Wojciecha J. Podgórskiego „Z cierniem wbitym w serce. Michała Zielińskiego droga do sławy”. Odbył się też organizowany od 2008 roku w Jarosławiu Festiwal Piosenki Ojczystej im. M. Zielińskiego.

Z początkiem sierpnia 2014 r. przyjechała po raz pierwszy do Ostródy Jadwiga Spiradek, córka twórcy najpopularniejszej piosenki II wojny światowej, by odwiedzić drugie miasto w kraju, gdzie znajduje się (w ścianie domu przy ul. Grunwaldzkiej 26) tablica pamiątkowa poświęcona jej ojcu, a odsłonięta w czerwcu 1985 roku. Pani Spiradek z mężem Wacławem, podczas spotkania w dniu 4 sierpnia z burmistrzem Czesławem Najmowiczem, przekazała kilka egzemplarzy książki wymienionej na wstępie oraz udostępniła do skopiowania dokumenty i fotografie pochodzące z rodzinnego archiwum. Dzięki temu zostały powiększone zasoby Muzeum w Ostródzie.

Żołnierz, muzyk, poeta i kompozytor

Michał Zieliński w wieku pięciu lat został osierocony przez ojca Jędrzeja, najemnego woźnicę. Po ukończeniu siedmioklasowej Szkoły Wydziałowej im. Piotra Skargi w Jarosławiu mając 14 lat rozpoczął pracę jako pomocnik murarza na budowie. Potem praktykował w zakładzie ślusarskim i u stolarza. Nie dane mu jednak było zostać rzemieślnikiem, bowiem jako osiemnastolatek w 1924 roku wyjechał na letni obóz przysposobienia wojskowego we Świętosławiu, który ukończył na „szóstkę” i z dobrą opinią. Z takimi referencjami zgłosił się na ochotnika do wojska i otrzymał przydział do 3 Pułku Piechoty Legionów, który do 1939 r. stacjonował w Jarosławiu.

Wkrótce poznano się na słuchu absolutnym Zielińskiego i po okresie rekruckim skierowano go do orkiestry pułkowej. Potem został zawodowym orkiestrantem i grywał na oboju, flecie oraz na perkusji. Od początku lat 30. wraz z orkiestrą występował w sezonie letnim w Truskawcu-Zdroju (dziś Ukraina), najsłynniejszym przed wojną uzdrowisku w Galicji. Tu w roku 1932 powstała najpierw melodia, a rok później słowa „Serca w plecaku”. Według obiegowej opinii prawykonanie piosenki miało się odbyć 15 sierpnia, w Święto Żołnierza, lecz zdaniem Zielińskiego została ona „napisana i skomponowana we wrześniu 1933 r.” Po kilku latach piosenka stała się… wierszem, opublikowano ją bowiem bez refrenu w jubileuszowym almanachu pt. „Wiersze żołnierskie”, wydanym w 1938 r. z okazji Dwudziestolecia Odzyskania Niepodległości. Należy nadmienić, że owa publikacja stała się po wojnie głównym dowodem praw autorskich Michała Zielińskiego do piosenki, których chcieli go pozbawić „ludzie bez twarzy”.

Wojna i praca przymusowa

Zanim doszło do tych przykrości autor wziął udział w kampanii wrześniowej i bronił Warszawy. Podczas okupacji był robotnikiem przymusowym. Po wyzwoleniu (27 lipca 1944) Jarosławia wstąpił do 8 zapasowego batalionu (późniejszego pułku) piechoty, utworzonego w październiku 1944 r. w celu szkolenia rezerw koniecznych do uzupełniana jednostek frontowych. 8 pułk do lutego 1945 r. stacjonował w Jarosławiu, a następnie został przeniesiony do Rzeszowa. Zieliński pisze i komponuje „Partyzantów w niebie”, czyli „wesołą tragedię w trzech aktach”, którą w kwietniu 1945 odegrali żołnierze na scenie Teatru Ziemi Rzeszowskiej. 3 czerwca 1945 r. rozkazem Naczelnego Dowództwa WP rozformowano 8 zapasowy pułk piechoty i następnie na jego bazie utworzono 53 pułk wchodzący w skład 15 dywizji piechoty, która miała stacjonować w ówczesnym Okręgu Mazurskim.

Z Rzeszowszczyzny do Ostródy

Docelowym miejscem postoju 53 pułku piechoty była Ostróda, a dokładniej mówiąc Czerwone Koszary. Nie wiadomo kiedy dokładnie Michał Zieliński przybył do naszego miasta. Prof. Wojciech J. Podgórski, największy znawca naszego bohatera, podaje, że najprawdopodobniej przyjechał on z żoną do Ostródy w drugiej połowie maja 1945 r. („Warmia i Mazury” 1987, nr 1, s. 8).

W zbiorach rodzinnych zachowało się pismo dowódcy pułku ppłk. Litwaka do „Starosty Miasta w Ostródzie” z dnia 8 VII 1945 w sprawie przydzielenia mieszkania dla rodziny st. sierż. Zielińskiego. Na tym dokumencie znajduje się okrągła pieczątka jeszcze z numerem poczty polowej 83670 (8 zapasowy pułk piechoty). Natomiast 53 pp miał kod poczty (jednostki wojskowej) – 84280.
Według Wiesława Kołodzieja, autora książki „Ostróda miasto garnizonowe”, w połowie lipca 1945 roku 53 pułk piechoty został przeniesiony do Biskupca Reszelskiego, a żołnierze przystąpili do żniw.

Powrót do Jarosławia

Michał Zieliński prowadził pracę kulturalno-oświatową w pułku i grywał w zespole orkiestry wojskowej. 22 lipca 1945 r. został odznaczony Odznaką Grunwaldzką. Pisał także nowe wiersze. Utwór „Żołnierskie dożynki” – to rezultat jego uczestnictwa w dożynkach pod Jezioranami. Myślał także o przyszłości swojej i rodziny. Rozważał także możliwość osiedlenia się na stałe w Ostródzie i to pomimo śmierci (6 X 1945) sześciotygodniowej córeczki Wiesławy.
Potwierdzeniem tego jest pismo starosty powiatowego Tadeusza Raczyńskiego z dnia 26 X 1945 r. adresowane „Do Ob. Michała Zielińskiego zdemob. podof. W.P.” i zezwalające na zamieszkanie w budynku (późniejszego Powiatowego Domu Kultury i kina „Piccolo”- przyp. RK) przy ówczesnej ul. Stalina nr 7 „w związku z przekazaniem w przyszłości tego domu na „Dom Żołnierza”. Z tych planów jednak nic nie wyszło. Ostatecznie małżonkowie Zielińscy przed Bożym Narodzeniem 1945 wrócili do Jarosławia. Tam były żołnierz był m.in. przez kilkanaście lat nauczycielem Państwowej Szkoły Muzycznej. Zmarł w wieku 67 lat i spoczywa na jarosławskim Cmentarzu Starym.