Niby maj, a wirus w natarciu!

Jeszcze w lutym br. w Polsce odnotowano znaczący wzrost liczby zakażeń krztuścem i wirusem RSV. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH potwierdził wtedy prawie 5 tys. przypadków krztuśca oraz ponad 52 tys. zakażeń RSV. A to znacznie więcej niż w poprzednich miesiącach — i budziło niepokój wśród epidemiologów.

Dziś kolejne rekordy w statystykach epidemiologicznych wciąż bije wirus RSV. Widać go i w przychodniach, i w szpitalach. Jeśli porównać statystyki od początku roku do 15 kwietnia do tych z analogicznego okresu 2024 roku — wzrost zakażeń jest alarmujący. Od początku tego roku zarejestrowano 87 208 zakażeń, podczas gdy w ubiegłym roku było ich 36 692, co oznacza wzrost o 137 proc.!

A lekarze i epidemiolodzy ostrzegają, że zakażeń może być jeszcze więcej. Tymczasem wielu z nas bagatelizuje objawy i zrzuca je na karb wiosennego przesilenia, lekkiego podziębienia lub nawet kataru siennego i reakcji alergicznych — a infekcja RSV może doprowadzić do śmiertelnie groźnych powikłań.

Dlaczego RSV jest tak groźny?
Wirus RSV jest jedną z najczęstszych przyczyn ostrych infekcji dolnych dróg oddechowych u dzieci na świecie. Powoduje także znaczne obciążenie ciężkimi chorobami układu oddechowego u osób starszych. Co roku RSV powoduje ponad 3,6 miliona hospitalizacji i około 100 tys. zgonów u dzieci poniżej 5. roku życia. Większość zgonów z powodu RSV u dzieci (97%) występuje w krajach o niskich i średnich dochodach, w których dostęp do opieki medycznej jest ograniczony.
RSV to skrót od angielskiego Respiratory Syncytial Virus — syncytialny wirus oddechowy. Brzmi poważnie — i jest poważnie. To wirus RNA należący do rodziny Pneumoviridae. Składa się z dwóch genotypów: A i B. RSV jest specyficzny i patogenny dla ludzi — infekuje komórki całego ludzkiego układu oddechowego, od nosa do płuc. Powoduje też szerokie spektrum chorób układu oddechowego, od łagodnych infekcji górnych dróg oddechowych (w większości przypadków) do zagrażających życiu infekcji dolnych dróg oddechowych. Najbardziej narażone na ciężki przebieg RSV i śmierć są niemowlęta, zwłaszcza te poniżej 6. miesiąca życia. Ale RSV może powodować również ciężką chorobę u osób starszych i osób z chorobami współistniejącymi. Może zaostrzyć przewlekłe choroby podstawowe, takie jak choroby płuc i serca.

Objawy
Pierwsze objawy RSV zwykle pojawiają się między 4. a 7. dniem od narażenia na działanie wirusa. Obejmują katar, ból gardła, ból głowy, ogólne uczucie zmęczenia i gorączkę. Rzeczywiście — łatwo omylić je ze zwykłym przeziębieniem. Co gorsza — należy zauważyć, że u pewnej części małych dzieci gorączka może w ogóle nie wystąpić.

Z kolei w przypadku zakażenia dolnych dróg oddechowych objawy obejmują kaszel, duszność, szybki oddech, skurcz oskrzeli, świszczący oddech.
Rozprzestrzenianie się
RSV jest przenoszony przez zakaźne cząsteczki oddechowe drogą kropelkową od osoby zakażonej do zdrowej. Uważa się również, że wirus jest przenoszony przez bezpośredni kontakt z osobami zakażonymi lub. Prawie wszystkie dzieci są zarażane RSV do 2. roku życia. Większość przechodzi tę chorobę łagodnie, ale niektóre mogą zachorować bardzo ciężko. Starsze dzieci i dorośli często ponownie zarażają się RSV, ale znów — choroba ma zazwyczaj łagodny przebieg. Wyjątek stanowią osoby starsze i te z poważnymi chorobami przewlekłymi. U tych pacjentów choroba może mieć przebieg ciężki, a nawet spowodować śmierć.

Leczenie i zapobieganie
Nie ma konkretnej metody leczenia RSV. Leczenie ciężkiego przypadku ma charakter wspomagający: to odsysanie wydzieliny przez nos, dożylne podawanie płynów w celu nawodnienia, a przede wszystkim tlen wspomagający oddychanie.

Jest szczepionka
Do niedawna nie było szczepionki chroniącej niemowlęta i osoby starsze przed chorobą RSV. W ciągu ostatnich kilku lat dopuszczono do obrotu kilka szczepionek i długo działające przeciwciało monoklonalne, które zaczynają być stosowane w celu zapobiegania ciężkiej chorobie RSV w tych populacjach wysokiego ryzyka.
Istnieją dwa dopuszczone do obrotu produkty szczepień zapobiegające chorobie RSV u małych niemowląt: długo działające przeciwciało monoklonalne podawane niemowlętom w postaci zastrzyku domięśniowego wkrótce po urodzeniu oraz szczepionka dla matek podawana kobietom w ciąży i osobom w późniejszej fazie ciąży — WHO zaleca szczepienie w trzecim trymestrze, definiowanym od 28. tygodnia ciąży. Uodpornienie matki umożliwia przeniesienie przeciwciał przeciwko RSV przez łożysko do nienarodzonego dziecka, które jest chronione przez około 6 miesięcy po urodzeniu. Trzy dopuszczone do obrotu szczepionki zapobiegają ciężkiej chorobie RSV u osób starszych i dorosłych z pewnymi chorobami współistniejącymi, takimi jak choroby płuc i serca.

Od 1 kwietnia br. Ministerstwo Zdrowia objęło refundacją dwie kolejne szczepionki przeciw RSV. Szczepionka dla kobiet w ciąży oraz dla osób w wieku 65+ jest bezpłatna. Dla pacjentów w wieku 60+ jest dostępna z 50% odpłatnością. Konieczna jest recepta.