Dlaczego grypa jest groźna dla seniorów?

A szczepić się nie lubimy…
Tymczasem szczepionka przeciwko grypie jest bezpieczna, skuteczna i dostępna za niewielką kwotę, a w niektórych przypadkach nawet darmowa. W sezonie 2024/2025 szczepionki przeciw grypie (podawane we wstrzyknięciu) są bezpłatne dla dzieci i młodzieży do 1. r.ż., dla dorosłych w wieku 65+ lat i dla kobiet w ciąży i połogu. Z kolei dla dorosłych w wieku 18-64 lata szczepionki przeciw grypie dostępne są w ramach 50% refundacji.

Szczepienie przeciw grypie jest szczególnie pomocne dla osób z przewlekłymi schorzeniami. Na przykład powiązano je z niższym wskaźnikiem problemów z sercem (zdarzeń sercowych) u osób z chorobami serca i mniejszą liczbą hospitalizacji u osób z przewlekłą chorobą płuc lub cukrzycą.

Dlaczego taka groźna?
Większość osób, które zachorują na grypę, czuje się lepiej po kilku dniach do dwóch tygodni. Jednak osoby w wieku 65 lat i starsze są bardziej narażone na poważne powikłania grypy w porównaniu z młodymi, zdrowymi dorosłymi. To zwiększone ryzyko wynika częściowo ze zmian w obronie immunologicznej, która wraz z wiekiem po prostu słabnie. A powikłania mogą być łagodne, takie jak zapalenie zatok lub ucha, lub poważniejsze — bo grypa może przejść w zapalenie płuc.

Dla osób starszych grypa jest bardziej niebezpieczna dla z kilku powodów. Przede wszystkim układ odpornościowy — który normalnie pomaga organizmowi zwalczać infekcje — słabnie wraz z wiekiem. I to dlatego starszy pacjent, którego organizm akurat walczy z grypą, może zarazić się wtórną infekcją, taką jak zapalenie płuc. Drugi powód jest taki, że osoby starsze cierpią najczęściej na inne schorzenia, w większości przewlekłe: na cukrzycę, nadciśnienie, osteoporozę, astmę — a wszystkie one zwiększają ryzyko powikłań po grypie.

Ryzyko zachorowania na grypę i jej powikłania jest większe, jeśli pacjent ma 65 lat lub więcej, cierpi na schorzenia, takie jak astma, cukrzyca lub przewlekła choroba nerek, ma chorobę serca lub przebył udar. Grypa jest też bardzo groźna dla mieszkańców domów opieki lub ośrodków opieki długoterminowej. Bardziej narażone na poważne zachorowanie na grypę są też ciężarne kobiety i dzieci poniżej 5. roku życia. Stąd szczepienie przeciwko grypie jest szczególnie ważne właśnie dla osób z tych grup podwyższonego ryzyka.

Zapalenie płuc, udar, niewydolność oddechowa
Infekcje grypowe wpływają na organizmy pacjentów w podeszłym wieku na więcej sposobów niż w innych grupach, powodując poważne potencjalne powikłania.

Choćby ryzyko udaru, które jest 8 razy większe niż w populacji ogólnej i ryzyko rozwoju choroby wieńcowej, które jest 10 razy większe niż w populacji ogólnej z powodu stanu zapalnego spowodowanego wpływem grypy na serce i czynność wieńcową. Ten stan zapalny jest wynikiem walki między białymi krwinkami a wirusem, co jest przyczyną bólu gardła, bólów głowy, bólów i dolegliwości, zatkanego nosa i zmęczenia, na przykład. Ponadto zwiększona produkcja białych krwinek wynikająca z walki organizmu z wirusami lub bakteriami może prowadzić do zakrzepicy, która może podnieść ciśnienie krwi i zahamować krążenie, co może ograniczyć przepływ krwi do mózgu i serca.

75% diabetyków w wieku 65+, którzy zapadają na grypę, doświadcza problemów z regulacją poziomu glukozy we krwi. Hiperglikemia utrudnia funkcjonowanie białych krwinek, co również hamuje zdolność organizmu do zwalczania infekcji. Diabetycy są zatem bardziej narażeni na zarażenie się wirusem i wystąpienie powikłań, takich jak zapalenie płuc, infekcje ucha i inne potencjalnie zagrażające życiu objawy, niż ogół populacji.

Z kolei pacjenci w podeszłym wieku z osłabionym układem odpornościowym mają zwiększone ryzyko powikłań wynikających z zapalenia płuc. Obejmuje to zakażenia krwiobiegu i niewydolność oddechową, które odpowiadają za 50% wszystkich zgonów osób starszych przypisywanych grypie, i dlatego zapalenie płuc jest tak groźną chorobą u pacjentów w podeszłym wieku.
Poza tym 23% pacjentów w podeszłym wieku, którzy zachorowali na grypę, nie jest już w stanie samodzielnie wykonywać zadań, nawet po wyzdrowieniu z choroby.

Grypa, przeziębienie czy covid-19?
Przeziębienie, grypa i covid-19 — to choroby układu oddechowego wywoływane przez różne wirusy. Wszystkie mogą powodować podobne objawy. Przeziębienie jest często łagodniejsze niż grypa. Z kolei grypa i covid-19 mają podobne objawy, ale covid-19 rozprzestrzenia się łatwiej, a jego objawy od razu wyglądają bardzo poważnie. W przypadku covid-19 częściej występuje również zmiana węchu lub smaku.

Osoby chore na grypę mogą mieć gorączkę, dreszcze, suchy kaszel, ogólne bóle i bóle głowy. Czują się bardzo zmęczone. Ból gardła, kichanie, zatkany nos lub problemy żołądkowe występują rzadziej. To, co niektórzy nazywają „grypą żołądkową” — tak naprawdę nie jest grypą.

Pamiętajmy też o rozpoznawaniu gorączki u osób starszych. Bo średnia normalna temperatura ciała u takich pacjentów jest nieco niższa niż u osób młodszych. Dlatego gdy osoba starsza jest chora, jej temperatura gorączkowa może być również niższa. Zasada jest zatem taka, że senior ma gorączkę, jeśli pojedynczy odczyt temperatury jest wyższy niż 37,8°C, a każdy kolejny —powyżej 37,2°C.

Kiedy się zaszczepić?
Bynajmniej nie w czasie akurat przechorowywanej grypy! Ani zaraz po szczęśliwym powrocie do zdrowia…

Dla większości osób, które potrzebują tylko jednej dawki szczepionki przeciw grypie w sezonie, wrzesień i październik to zazwyczaj dobre pory na szczepienie się przeciwko grypie. W idealnym świecie wszyscy powinni zostać zaszczepieni do końca października.

Większość dorosłych, zwłaszcza tych w wieku 65+, generalnie nie powinna szczepić się zbyt wcześnie, tj. w lipcu lub sierpniu, ponieważ ochrona z czasem może maleć. Jednak nawet wczesne zaszczepienie lepsze jest niż generalny brak szczepienia.

Pamiętajmy też, że szczepienie przeciw grypie należy odnawiać każdego roku — z przynajmniej dwóch powodów. Po pierwsze, wirusy grypy zmieniają się. Stąd szczepionka przeciw grypie jest każdego roku aktualizowana, by ukierunkować się na wirusy grypy, które prawdopodobnie rozprzestrzenią się w danym roku. Po drugie, ochrona, jaką otrzymujemy dzięki szczepionce przeciw grypie, zmniejsza się z czasem, szczególnie u osób starszych. Dlatego szczepienie przeciw grypie każdej jesieni zapewnia najlepszą ochronę przed wirusami grypy w danym roku.

Magdalena Maria Bukowiecka
Korzystałam z materiałów ministerstwa zdrowia Polski i Wlk. Brytanii.