Piotr Grzymowicz: Zrobiłem to, co do mnie należało

— Jak to jest siedzieć na ławie oskarżonych?
— Nie chciałbym używać dosadnych sformułowań, dlatego odpowiem wyjątkowo eufemistycznie: kuriozalnie! Niemniej jednak nie będę ukrywał, iż konieczność udowadniania, że nie jestem wielbłądem, po prostu zakrawa na kpinę, dlatego dla pełnej jasności powiem to raz jeszcze i jednoznacznie: gmina Olsztyn i jej organ, czyli prezydent miasta, są w sprawie Helpera wyłącznie poszkodowanymi.

— Jako że padło słowo klucz – Helper, to w wielkim skrócie wyjaśnijmy, że chodzi o potencjalne nadużycia finansowe związane z prowadzeniem przez powyższe stowarzyszenie domów opieki dla seniorów na Warmii i Mazurach. W przypadku Olsztyna Europejskie Centrum Wsparcia Społecznego „Helper” prowadziło Środowiskowy Dom Samopomocy „Centrum Alzheimera Dar Serca”. Uściślijmy też, że mówimy o latach 2011-2017, gdy Helper prowadził te domy, korzystając z państwowych dotacji.
— Do tego momentu wszystko się zgadza.

— Przejdźmy więc do rozbieżności. Prokuratura oskarżyła pana, jako prezydenta Olsztyna, o „niedopełnienie obowiązków i przekroczenie uprawnień związanych z nieprawidłowym przydziałem dotacji i zaniechaniami w kontrolowaniu wydatkowania środków publicznych przez stowarzyszenie Helper”. Jak wyglądał proces finansowania tego stowarzyszenia?
— Gmina Olsztyn na podstawie wniosków złożonych przez ECWS „Helper”, potwierdzonych przez MOPS w zakresie tworzenia i prowadzenia środowiskowych domów samopomocy (ŚDS) jako zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, w latach 2011-2017 występowała o stosowne środki do wojewody warmińsko-mazurskiego. Następnie wojewoda po weryfikacji potrzeb i możliwości finansowych przydzielał środki zarówno na bieżące utrzymanie, jak i na rozwój infrastruktury ŚDS.

— Miasto kontrolowało działalność Helpera?
— Oczywiście! W latach 2012-2017 przeprowadzono dziewięć kontroli, które obejmowały cały okres działalności Helpera w Olsztynie (2011-2017).

— I nikt nie znalazł jakichkolwiek nieprawidłowości?
— Tam, gdzie je stwierdzono, jak w przypadku zakupu artykułów do terapii i wyposażenia placówki niezgodnego z przepisami, to wydawano decyzję administracyjną o zwrocie dotacji i jego wysokości. Trzeba jednak podkreślić, że działalność kierownictwa Helpera, która stała się przedmiotem zainteresowania prokuratury, była wyjątkowo umiejętnie kamuflowana i rozgrywała się w obszarach, do których służby kontrolne samorządu olsztyńskiego de facto nie miały dostępu. Ponadto w okresie działalności ECWS „Helper” nie było żadnych sygnałów o nieprawidłowościach ze strony pensjonariuszy i ich rodzin. Przeciwnie, rodziny pensjonariuszy prosiły o niezamykanie placówki.
Warto też podkreślić, że gmina nie ma kompetencji do prowadzenia kontroli u kontrahentów stowarzyszenia. Może to zrobić tylko Urząd Kontroli Skarbowej.

— Skarbówka nie zainteresowała się sposobem funkcjonowania Helpera?
— Zainteresowała, dlatego 31 marca 2015 roku dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej wysłał do ówczesnego wojewody warmińsko-mazurskiego pismo (nota sygnalizacyjna) dotyczące „podejrzenia wyłudzenia dotacji budżetowych otrzymanych przez Europejskie Centrum Wsparcia Społecznego »Helper« na sfinansowanie robót remontowo-budowlanych w ŚDS w Olsztynie, Reszlu, Prejłowie, Jedwabnie i Marcinkowie”.

— Czyli 31 marca 2015 roku wiedział pan już, że za dobroczynną działalnością Helpera potencjalnie mogą kryć się wątpliwej natury interesy?
— Nie wiedziałem. Wojewoda nie uznał za stosowne poinformowanie wymienionych samorządów o wpłynięciu noty sygnalizacyjnej od Urzędu Kontroli Skarbowej! 29 kwietnia 2015 roku wojewoda powiadomił UKS o kontrolach, jakie były prowadzone przez poszczególne gminy wobec Helpera, zaznaczając, że „we wszystkich przeprowadzonych kontrolach nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie wydatkowania środków pochodzących z budżetu państwa”. Ponadto stwierdził, że z powodu braku uprawnień do prowadzenia postępowań u kontrahentów stowarzyszenia służby kontrolne wojewody oraz samorządów nie będą w stanie wykazać nieprawidłowości, o których mowa w nocie sygnalizacyjnej z dnia 31 marca, a tym samym „nadal przekazywana jest dotacja dotycząca bieżącej działalności domów prowadzonych przez ECWS »Helper«”.
Wojewoda zaznaczył też, że dopiero na podstawie dokonanych przez UKS ostatecznych ustaleń „będzie mógł podjąć odpowiednie działania, związane z przekazaną za ubiegłe lata dotacją na utworzenie i wyposażenie funkcjonujących już jednostek”.
Jednocześnie w dniach 27-30 kwietnia i 4-8 maja 2015 roku wojewoda przeprowadził kompleksową kontrolę w Środowiskowym Domu Samopomocy „Centrum Alzheimera Dar Serca”, obejmującą okres funkcjonowania placówki od 1 stycznia 2014 roku do 8 maja 2015 roku. W ustaleniach kontroli stwierdzono nieprawidłowości w zakresie rozbieżności między listami uczestników a danymi zawartymi w meldunkach w 2014 roku, które „skutkowały pobraniem dotacji celowej w nadmiernej wysokości na łączną kwotę 4200 zł”.
Co jednak najistotniejsze, po przeprowadzonej kontroli wojewoda uznał za zasadne dalsze finansowanie działalności Helpera, przyznając w październiku 2015 roku 1 410 000 zł na utworzenie ŚDS przy ul. Jacka Kuronia 18 oraz 2 630 000 zł na rozwój ŚDS przy ul. Jacka Kuronia 16.

— Urząd wojewódzki nieustannie stał na stanowisku, że, najogólniej mówiąc, w sprawie Helpera wszystko jest w najlepszym porządku?
— W 2017 roku, gdy o Helperze za sprawą mediów zaczęło być głośno, wojewoda Artur Chojecki przeprowadził kolejną kontrolę, która wykryła nieprawidłowości w dotowaniu tej placówki.

— Gdy zrobiło się głośno, to do gry weszły Najwyższa Izba Kontroli i Regionalna Izba Obrachunkowa?
— Kontrola NIK odbyła się w dniach 11 stycznia — 12 maja 2017 roku i objęła 10 placówek w regionie, aczkolwiek… całkowicie pominęła placówki prowadzone przez stowarzyszenie Helper! Jest to o tyle zastanawiające, że ich udział w tym obszarze działalności był największy. W latach 2013-2016 wyniósł 22 proc. ogółu wydatków poniesionych przez wszystkie jednostki samorządu terytorialnego w województwie na prowadzenie i rozwój infrastruktury ŚDS oraz 64 proc. ogółu środków przeznaczonych przez wojewodę w latach 20132016 na utworzenie nowych ośrodków wsparcia.
Jeżeli zaś chodzi o kontrolę RIO, to odbyła się ona w okresie 25 kwietnia — 26 maja 2017 roku i dotyczyła zbadania zasad, trybu udzielania oraz prawidłowości rozliczania dotacji udzielonych w latach 2010-2015 przez miasto Olsztyn stowarzyszeniu Helper.
Przeprowadzona kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości i nie potwierdziła, że przyznane dotacje zostały w niewłaściwy sposób rozliczone bądź że należy ponownie zweryfikować sprawozdania czy wszcząć kontrole w zakresie prawidłowości wydatkowania środków przez Helper.

— Kiedy zatem oficjalnie dowiedział się pan, że w sprawie Helpera prowadzone jest śledztwo przez Urząd Kontroli Skarbowej?
— Dopiero 7 października 2016 roku. Wówczas do prezydenta Olsztyna została skierowana informacja o wszczęciu śledztwa przez UKS w Olsztynie w stosunku do Helpera. Dwanaście dni później, czyli 19 października, zawiadomiłem stowarzyszenie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia roszczenia o zwrot udzielonej dotacji. Następnie w wydawanych przez siebie 15 decyzjach administracyjnych określiłem wysokość dotacji podlegającej zwrotowi za lata 2011-2017.

— Słuchając pana, można odnieść wrażenie, że znalazł się pan w iście kafkowskiej sytuacji.
— To trafne spostrzeżenie. Ale to jeszcze nie koniec! Równie osobliwe są bowiem działania pana prokuratora, który w latach 2019-2021 z różnym skutkiem występował do Sądu Rejonowego VI Wydziału Ksiąg Wieczystych w Olsztynie z wnioskami o zabezpieczenie roszczeń poprzez wpis hipoteki przymusowej na majątku należącym do członków stowarzyszenia Helper, ich rodzin oraz innych osób, które zostały objęte aktem oskarżenia. Wnioski składane przez prokuratora dotyczyły 22 nieruchomości i były 38 razy odrzucane, co w oczywisty sposób powodowało zwłokę i umożliwiało zbycie majątku przed dokonaniem wpisu. Nawiasem mówiąc, pan prokurator w trakcie tego okresu 27 razy zmieniał wydane przez siebie wcześniej postanowienia o ustanowieniu hipoteki przymusowej.

— Nie trudno domyślić się, że pan prokurator nie jest pana faworytem…
— Mój osobisty stosunek do pana prokuratora nie ma najmniejszego znaczenia. Ważne są fakty, które mówią jasno, że 24 maja 2021 roku, a więc już 3,5 roku temu, do rąk prokuratora trafiło 8 tomów akt przygotowanych przez Urząd Miasta Olsztyna i prezydenta, obejmujących wszystkie obszary współpracy ze stowarzyszeniem Helper. To wyjątkowo obszerny materiał dokumentujący rzetelność i dociekliwość w rozliczaniu przyznanych stowarzyszeniu dotacji na prowadzenie ŚDS i potwierdzający to, co powiedziałem na wstępie: w tej sprawie gmina Olsztyn i jej organ — prezydent miasta są wyłącznie ofiarami, a nie przestępcami.
Dziwi mnie też, że prokurator, formułując zarzuty wobec oskarżonych urzędników samorządowych, stwierdził, że działali „z góry powziętym zamiarem...”, zaś w uzasadnieniu do wniosku składanego do Wydziału Ksiąg Wieczystych napisał, „że urzędnicy zostali wprowadzeni w błąd”. Jednakże mimo tego przeświadczenia nie umorzył wobec nich postępowania.

— Wierzy pan w polski wymiar sprawiedliwości?
— Pozwoli pan, że nie odpowiem na to pytanie wprost. Otóż od momentu pierwszych informacji o nieprawidłowościach w działalności stowarzyszenia Helper do odbywającej się właśnie rozprawy minęło 10 lat. Rodzi to pytanie, komu był potrzebny ten czas i w jakim celu.
Poza tym nie bądźmy dziećmi. Mój stosunek do poprzedniej ekipy rządzącej był powszechnie znany, podobnie jak to, że w momencie trwania sprawy nie zamierzałem rezygnować z działalności publicznej. A łata współoskarżonego, i do tego w kontekście grupy przestępczej, jest dobrym argumentem do eliminacji politycznego przeciwnika. Winny czy ofiara, kogo to obchodzi. Ważne, że zawsze coś się przyklei…

Rozmawiał Michał Mieszko Podolak