Prawda czy fałsz? Europa pomaga w walce z dezinformacją

Chodzi przede wszystkim o to, by obywatele UE lepiej poruszali się po informacjach, zwłaszcza online, umieli identyfikować dezinformację i przeciwdziałać jej rozpowszechnianiu. W dniach od 24 do 31 października obchodzimy Światowy Tydzień Umiejętności Medialnych i Informacyjnych, a to okazja do podniesienia świadomości na temat znaczenia promowania umiejętności korzystania z mediów i informacji dla wszystkich.

UE wspiera kraje UE i społeczeństwo obywatelskie w podejmowaniu działań rozwijających umiejętności korzystania z mediów, a Komisja Europejska ułatwia dzielenie się najlepszymi praktykami. Opracowano również wytyczne i zestawy narzędzi dla nauczycieli, by pomóc im zapewnić umiejętności cyfrowe poprzez edukację.

Kampanie, dokumenty, instytucje

W kontekście wyborów europejskich w 2024 r. Komisja wydała również szereg produktów podnoszących świadomość do szerokiego i ciągłego użytku przez obywateli i profesjonalistów oraz przeprowadziła ogólnoeuropejską kampanię wspólnie z Europejską Grupą Regulatorów ds. Audiowizualnych Usług Medialnych.

Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) zrzesza również weryfikatorów faktów, środowisko akademickie i inne zainteresowane strony. Wspierane przez Komisję, EDMO przyczynia się do identyfikacji najlepszych praktyk w dziedzinie edukacji medialnej, promowania wymiany wiedzy i prowadzenia kampanii podnoszących świadomość.

Zwłaszcza że dezinformacja, manipulacja i ingerencja zagraniczna stanowią poważne zagrożenie dla demokracji i społeczeństw. Jak wynika z badania, 86% Europejczyków zgadza się z tym, zauważając, że szybkie rozprzestrzenianie się dezinformacji jest poważnym problemem dla demokracji. Ponadto 71% Europejczyków twierdzi, że często spotyka się z dezinformacją. Budowanie odporności społecznej na dezinformację poprzez edukację medialną będzie zatem nadal odgrywać kluczową rolę w pomaganiu obywatelom w każdym wieku w poruszaniu się po nowoczesnym środowisku informacyjnym i podejmowaniu świadomych decyzji.

Chroń się przed dezinformacją

Osoby rozpowszechniające dezinformację stosują różne techniki, by oszukiwać i manipulować ludźmi w sieci. Mogą to być klony legalnych stron internetowych lub sprytnie zmanipulowane pliki audio lub wideo, znane jako „deepfakes”, często tworzone przy użyciu sztucznej inteligencji, a zaprojektowane tak, by oddziaływać na nasze emocje i zaciemniać trzeźwy, logiczny osąd sytuacji, zdarzenia czy samej wiadomości.

Komisja Europejska wraz ze swoimi partnerami udostępniła kilka wskazówek i zasobów, które pomogą uniknąć pułapki dezinformacji i nieumyślnego jej rozprzestrzeniania. Na stronie https://commission.europa.eu/topics/strategic-communication-and-tackling-disinformation/protect-yourself-disinformation_en mozna znaleźć konkretne wskazówki i techniki, które pomogą rozpoznawać dezinformację i deepfakes, opierać się manipulacjom i identyfikować wiarygodne źródła. Postępując zgodnie z tymi wskazówkami, będziemy w stanie bezpiecznie poruszać się po środowisku online i podejmować świadome decyzje dotyczące udostępnianych treści.

Jak rozpoznawać dezinformację?

Czy kiedykolwiek czułeś, że zaufany kanał medialny publikuje coś dziwnego lub szokującego? Osoby rozpowszechniające dezinformację często próbują podszywać się pod media lub instytucje, aby rozpowszechniać szkodliwe wiadomości. To typowe podejście tzw. operacji „sobowtórów”, które wykorzystują fałszywe klony legalnych stron internetowych, aby wywołać emocje, szokować i manipulować czytelnikiem.
Jeśli widzisz znane źródło wiadomości publikujące nietypową historię online, zwróć uwagę na projekt strony internetowej i uważaj na nietypowe końcówki adresów URL, takie jak „.ltd”, „.online” lub „.foo”. Zastanów się, czy strona internetowa wygląda autentycznie.

Jeśli coś wydaje się nie tak, sprawdź dokładnie, co ta osoba lub organizacja naprawdę powiedziała. Zajrzyj na oficjalne profile w mediach społecznościowych lub strony internetowe, aby poznać prawdziwą historię i powstrzymać rozprzestrzenianie się dezinformacji.

Jak rozpoznać plik deepfake?

Czy kiedykolwiek widziałeś celebrytę lub polityka robiącego coś niesamowitego lub szokującego w mediach społecznościowych? Chociaż wygląda to przekonująco, czy możesz być pewien, że to prawdziwa osoba? Uważaj: deepfake’owe pliki audio i wideo mogą być bardzo trudne do rozpoznania i można je łatwo wykonać przy użyciu sztucznej inteligencji. Niektóre z nich mogą wydawać się zabawne i nieszkodliwe, ale wiele z nich ma na celu po prostu manipulowanie odbiorcami.

Przed udostępnieniem upewnijmy się zatem, czy autor treści jest oficjalnym źródłem, sprawdźmy, czy inne źródła informują o tej historii i zweryfikuj profile online osób zaangażowanych. W przeciwnym razie możemy nieumyślnie rozprzestrzeniać dezinformację.

Jak oprzeć się manipulacji?

Czy kiedykolwiek czułeś potrzebę natychmiastowej reakcji na post w mediach społecznościowych? Kiedy natrafimy na filmy lub wiadomości, które mówią o naszych frustracjach, obawach lub pragnieniach, możemy poczuć potrzebę zrobienia z tym czegoś — czegokolwiek. Osoby rozpowszechniające dezinformację często wykorzystują ludzką naturę, by skłonić nas do szybkiego dzielenia się i reagowania.

Uważajmy więc na treści, które nas zachwycają, smucą lub przerażają, ponieważ mogą być ustawione lub zaprojektowane tak, by nami manipulować.
Chrońmy się przed manipulacją, trzymając się wiarygodnych źródeł wiadomości. Unikajmy udostępniania informacji z anonimowych postów w mediach społecznościowych, mało znanych witryn lub artykułów z tytułami typu clickbait, takimi jak „Nie uwierzysz, co się stanie!”.

Wskazówki dla nauczycieli

Jak pomóc rozpoznać dezinformację uczniom? Nauczyciele odgrywają ogromną rolę w zapewnianiu, że młodzi ludzie potrafią rozpoznawać dezinformację i przeciwstawiać się jej od najmłodszych lat. By pomóc wpoić uczniom umiejętności, których potrzebują, by poruszać się po dzisiejszym trudnym cyfrowym krajobrazie, Komisja Europejska stworzyła zestaw narzędzi, dostępnych na stronie https://learning-corner.learning.europa.eu/learning-materials/how-spot-and-fight-disinformation_en.

Zestaw, który zawiera przykłady z życia wzięte i ćwiczenia grupowe, sprawi, że uczniowie zastanowią się nad tym, w jaki sposób prezentowane są informacje online i jakie motywacje mogą mieć osoby rozpowszechniające fałszywe lub wprowadzające w błąd informacje. Dowiedzą się też o strategiach, których używają osoby rozpowszechniające dezinformację, by manipulować odbiorcami, a także o tym, jak mogą uniknąć oszustwa i jak rozmawiać z osobami, które na dezinformację niestety dały się nabrać.
Oprac. mmb